Kamienica przy Rynku 39-40 we Wrocławiu
 nr rej. A/2692/276 z 30.12.1970[1]
| |
 Kamienica przy Rynku 39-40 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 39-40 |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
| Zniszczono |
1945 |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′33,28″N 17°01′59,43″E/51,109244 17,033175
| |
Kamienica przy Rynku 39-40 – kamienica na wrocławskim rynku, na jego wschodniej pierzei, na tzw. stronie Zielonej Trzciny (niem. Grüne-Rohr-Seite) lub Zielonej Rury (według Mateusza Golińskiego ta część pierzei nosiła nazwę "Pod Podcieniami Kapeluszników"[2])., dawniej dom handlowy Louis Lewy.
Historia i architektura kamienicy
Dom handlowy Louis Lewy, otwarty w 1904 roku, powstał w miejsce dwóch kamienic nr. 39 i 40 o średniowiecznym rodowodzie.
Kamienica nr 39
Kamienica nr 39 był późnogotyckim budynkiem datowanym na pierwszą połowę XVI wieku. Jej sień przykryta była sieciowym żebrowym sklepieniem. Na początku XVI wieku budynek był trzykondygnacyjny. W jego fasadzie okna drugiej i trzeciej kondygnacji miały kształt prostokątny o gotyckich profilach i rzeźbionych podokiennikach i nadokiennikach[3]. Sień frontowa przykryta była sklepieniem sieciowym, żebrowym[4]. Wejście frontowe ozdabiał portal z ok. 1600 roku a tablica umieszczona w archiwolcie pochodziła ze starszego okresu[3]. W 1711 został przebudowany i nadano mu barokową formę z dwukondygnacyjnym szczytem o trójkątnym tympanonie.
Kamienica nr 40
Kamienica nr 40 o rodowodzie średniowiecznym miała szerokość ok. 8 m. Według zachowanych materiałów ikonograficznych z okresu baroku, trzykondygnacyjna kamienica przechodziła w dwukondygnacyjny szczyt otoczony manierystycznymi wolutami. W 1869 roku kamienica została zburzona a w jej miejsce zbudowano nową czterokondygnacjna, z trzyosiową fasadą zakończoną wystającym gzymsem nad płaską kondygnacją strychową. Do 1904 roku budynek nr 40 znany był pod nazwą kamienica „Pod Czarnym Krzyżem”. W 1869 roku kamienice zakupił wrocławski kupiec Louis Lewy i od tego czasu jego firma konfekcyjna Louis Lewy Jr. miała w niej siedzibę[5][3], sprzedająca i produkująca płaszcze damskie[6].
Dom handlowy Louis Lewy
W 1904 roku obie kamienice 39 i 40 zostały wyburzone, a w ich miejsce wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta nowy dom handlowy z wewnętrznym dziedzińcem w części tylnej, według projektu spółki architektoniczno-wykonawczej Schlesinger & Benedickt, właścicielami której byli Leo Schlesinger i Hermann Benedickt[6]. Właścicielem budynku była firma Louis Lewy jr, która zajmowała się produkcją oraz sprzedażą płaszczy damskich[7].
Nowy budynek został zaprojektowany na rzucie prostokąta o wymiarach 20 na 25 metrów, miał pięć kondygnacji i pokryty był dwuspadowym dachem kalenicowym. Budynek wzniesiono na szkieletowej konstrukcji słupowo-ryglowej, a jej trzy klatki schodowe i winda zostały umieszczone w tylnej części budynku, dzięki czemu jego wnętrza można było dostosować do funkcji handlowej, jak i produkcyjnej. Fasada parteru została w pełni przeszklona, wejście znajdowało się między przeszklonymi gablotami i tworzyło dwa krótkie pasaże. Sześcioosiowa fasada uzewnętrzniała konstrukcję budynku: na dwóch kolejnych kondygnacjach elewacji znajdowały się duże okna wystawowe; czwarta kondygnacja miała wysokie okna łukowe. Czwarte piętro i piętra szczytowe zajmował ogromy produkcyjny zakład odzieżowy Lewy’ego[6]. Pilastry pomiędzy oknami na trzech kolejnych kondygnacjach zostały ozdobione manierystycznymi płaskorzeźbami o charakterze grotesek, z motywami roślinno-zwierzęcymi oraz figurkami putt. Na głowicach i półkolumnach ustawiono łuki okien czwartej kondygnacji[7]. Fasada zakończona była dwoma bliźniaczymi, neomanierystycznymi szczytami, nawiązującymi do wcześniejszych kamienic; pomiędzy nimi umieszczono figurkę Merkurego[6].
W 1929 roku dom handlowy został rozbudowany od strony ul. Wita Stwosza [6]. Dwukondygnacyjną wówczas kamienicę przy ul. Wita Stwosza 3 przebudowano według projektu Hermanna Wahlicha, dodano do niej dwie cofnięte uskokowo kondygnacje, a fasadzie nadano modernistyczną formę[8].
W 1938 roku Dom Handlowy został przemianowany na Geschäftshaus „Hünter”[9].
Po II wojnie światowej
Podczas działań wojennych w 1945 roku budynek nie został zniszczony. Od 1945 roku mieścił się w nim Dom Mody i Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Elegancja”. W latach 90. zmieniono układ wejść i w skrajnych osiach dodano dwa pseudorenesansowe portale. W latach 1997–2002 w kamienicy znajdował się „British Home Stores” (BHS), od 2002 roku na parterze znajduje się restauracja „Sphinx”[9], a na wyższych piętrach lokale usługowe i biurowe[8].
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Goliński 2011 ↓, s. 187.
- ↑ a b c Czerner 1976 ↓, s. 139.
- ↑ Czerner 1976 ↓, s. 61.
- ↑ Łagiewski 2010 ↓, s. 185.
- ↑ a b c d e Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 310.
- ↑ a b Kirschke 2005 ↓, s. 156.
- ↑ a b Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 339.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 150.
Bibliografia
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz1: 1345-1420). Wrocław: Chronicon, 2011.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.
- Maciej Łagiewski: Wrocławscy Żydzi 1850−1944. Wrocław: Muzeum Miejskie Wrocławia, 2010.