Kamienica przy Rynku 11

Budynek w 1895 roku
Państwo	Polska
Miejscowość	Tarnowskie Góry
Adres	Rynek 11
Typ budynku	kamienica
Styl architektoniczny	klasycyzm[1]
Zniszczono	ok. 1974[2]
Kolejni właściciele	Spis kolejnych właścicieli[3] do 1740: Daniel Fryschtatzki 1746: spadkobiercy Fryschtatzkich 1761–1765: Paul Fryschtatzki 1800–1836: Johanna i Franz Kurtz 1839–1861: Królewski Górnośląski Urząd Górniczy 1861–1908: zarząd kopalni „Fryderyk” 1908–1945: parafia ewangelicka
Położenie na mapie Tarnowskich Gór Kamienica przy Rynku 11
Położenie na mapie Polski Kamienica przy Rynku 11
50°26′41,2″N 18°51′21,5″E/50,444778 18,855972

Kamienica przy Rynku 11 w Tarnowskich Górach – nieistniejąca klasycystyczna kamienica, która znajdowała się przy północnej pierzei rynku w Tarnowskich Górach.

Budynek przez wiele lat pozostawał własnością rodziny Fryschtatzkich. Sprzedany w 1839 roku, w latach 1839–1861 był siedzibą Królewskiego Górnośląskiego Urzędu Górniczego, w latach 1861–1908 Królewskiej Inspekcji Górniczej oraz zarządu kopalni „Fryderyk”, a w latach 1908–1945 plebanii parafii ewangelicko-augsburskiej. Obiekt rozebrano ok. 1974 roku. W jego miejscu oddano do użytku w 2000 roku nowoczesny budynek mieszkalno-usługowy.

Nie jest znana dokładna data wzniesienia domu. Wiadomo, że jego właścicielem do 1740 roku był ewangelik, Daniel Fryschtatzki^[4]. W 1746 roku kamienica na rogu rynku i obecnej ul. Strzeleckiej pojawiła się w spisie budynków, które spłonęły w pożarze miasta. Miała wówczas wartość 600 talarów, a jako jej właściciele figurują „spadkobiercy Fryschtatzkiego”^[5]. Według kolejnego katastru, z 1765 roku, budynek miał wartość 764 talarów i należał do przedsiębiorcy Paula Fryschtatzkiego, który był udziałowcem m.in. kopalni w Stolarzowicach^[3]. Kolejnymi właścicielami była córka Paula, Johanna, i jej mąż, pochodzący z Głogówka lekarz, Franz Kurtz^[3].

W 1839 roku dom został zakupiony przez Królewski Górnośląski Urząd Górniczy^[2][3]. Wkrótce pojawiły się plany budowy w jego miejscu nowego, okazałego gmachu tej instytucji. W projekcie wykonanym przez architekta Adolfa Breslaua zakładano wybudowanie od południa szerokiej, 35-metrowej neoklasycystycznej fasady zamykającej wylot ul. Strzeleckiej. Na parterze swoją siedzibę miał znaleźć sąd górniczy, od strony północnej budynek miał z kolei mieć dwa skrzydła – we wschodnim miała mieścić się stajnia i wozownia, a w zachodnim służbowe mieszkanie dyrektora. Plany te nie zostały nigdy zrealizowane^[6]. Prawdopodobnie jednak w tym okresie kamienicę wyremontowano^[7].

W 1861 roku Królewski Górnośląski Urząd Górniczy zlikwidowano, a w jego miejsce powołano Królewską Inspekcję Górniczą. W tym samym roku budynek stał się również siedzibą zarządu królewskiej kopalni „Fryderyk”^[2][7]. Jego część przeznaczono na mieszkania, w których zamieszkiwali m.in. radcy górniczy i dyrektorzy kopalni Karl Nehler i Hugo Koch^[7]. W 1908 roku budynek został przejęty przez tarnogórską parafię ewangelicką, która urządziła w nim swoją plebanię. Funkcjonowała ona w tym miejscu aż do końca II wojny światowej w 1945 roku^[2][7].

Po wojnie w budynku przez pewien czas działała spółdzielnia spożywców. Ze względu na zły stan techniczny około 1974 roku^[2] kamienicę rozebrano^[7]. Opracowane w 1993 roku studium konserwatorskie przewidywało wybudowanie w jej miejscu dwukondygnacyjnego domu, kalenicą zwróconego w stronę rynku, a więc podobnego do wyburzonego obiektu^[1]. W latach 1998–1999 na pozostałym po kamienicy pustym miejscu wybudowano jednak budzący kontrowersje, niedostosowany do otoczenia wielkością oraz formą architektoniczną wielokondygnacyjny budynek mieszkalno-usługowy według projektu Wojciecha Madurowicza. Oddano go do użytku w 2000 roku^[1][2][7].

Kamienica była klasycystycznym dwukondygnacyjnym budynkiem krytym dwuspadowym dachem, o sześcioosiowej elewacji^[1]. Przylegały do niego rozbudowane oficyny: piętrowa od strony zachodniej i parterowa od strony wschodniej^[2].

• 
  Kościół ewangelicki w Tarnowskich Górach, a po jego prawej stronie budynek plebanii (pocztówka z lat 1914–1919)
• 
  Podobne ujęcie północnej pierzei tarnogórskiego rynku (2014)
• 
  Budynek wzniesiony w miejscu kamienicy (2007)

• Zofia Krzykowska: Lata II wojny światowej i powojennego półwiecza. Substancja zabytkowa miasta, jej stan i zagrożenia. W: Historia Tarnowskich Gór. red. Jan Drabina. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
• Marek Panuś: Matka górnośląskich zborów. Parafia ewangelicka w Tarnowskich Górach w latach 1742–1945. Tarnowskie Góry: Parafia Ewangelicko-Augsburska, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe Drukpol, 2017. ISBN 978-83-61458-23-4. OCLC 1005162948.
• Marek Wojcik: Tarnogórski rynek. Dzieje domów i mieszkańców od XVII wieku do początków XX wieku. Tarnowskie Góry: Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2017. ISBN 978-83-939816-1-8.