Jerzy Toeplitz
| |
| Imię i nazwisko |
Jerzy Bonawentura Toeplitz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 listopada 1909 |
| Data i miejsce śmierci |
24 lipca 1995 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
|
Historia sztuki filmowej | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Jerzy Bonawentura Toeplitz (ur. 11 listopada?/24 listopada 1909 w Charkowie, zm. 24 lipca 1995 w Warszawie) – polski historyk filmu, krytyk filmowy, współtwórca i w latach 1944–1952 i 1957–1968 rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi[1], w latach 1960–1968 dyrektor Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk; redaktor naczelny „Kwartalnika Filmowego” (1951–1965) i miesięcznika „Kino” (1966–1968), autor monumentalnych monografii Historia sztuki filmowej (1955–1990) i Historia filmu polskiego (1966–1994).
Życiorys
Należał do zasłużonego warszawskiego rodu Toeplitzów żydowskiego pochodzenia. Syn Teodora i Haliny z Odrzywolskich[2]. Jego bratankiem był znany publicysta, medioznawca i krytyk filmowy Krzysztof Teodor Toeplitz. Ojciec Zuzanny Toeplitz.
Ukończył gimnazjum w Warszawie i wydział prawa Uniwersytetu Warszawskiego (1933). Przed wojną związany z grupą lewicujących filmowców „Start”. Zasłynął po wojnie przede wszystkim jako autor pionierskiego dzieła – sześciotomowej Historii sztuki filmowej obejmującej lata 1895–1953; kolejne tomy ukazywały się w latach 1955–1990. Po wojnie, 18 listopada 1948 przed Sądem Okręgowym w Warszawie Toeplitz występował jako biegły razem z Dobiesławem Damięckim (ówczesny przewodniczący ZASP) w trwającym procesie przeciwko polskim aktorom występującym w filmie Heimkehr.
Od 1948 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[3][4]. Po wydarzeniach marcowych 1968 roku został pozbawiony stanowiska w łódzkiej uczelni filmowej. W 1970 wyjechał do Australii, gdzie współtworzył Australijską Szkołę Filmową, Telewizyjną i Radiową (Australian Film, Television and Radio School) w Sydney. Był konsultantem Interim Council for the National Film & Television Training School. W latach 1972–1973 był profesorem na La Trobe University w Melbourne, a od 1973 do 1979 – dyrektorem Australian Film, Television and Radio School w Sydney[5] (jego imieniem nazwano bibliotekę szkoły[6]).
Zasiadał w jury konkursu głównego na 21. (1960) i 25. MFF w Wenecji (1964), 18. MFF w Cannes (1965) oraz na 36. MFF w Berlinie (1986).
3 marca 1993 otrzymał tytuł doktora honoris causa PWSFTviT w Łodzi. 16 października 1998 na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto jego gwiazdę w nowo powstałej Alei Gwiazd (w okolicach Hotelu Grand i kina „Polonia”).
Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A3 tuje-2-37)[7].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[4]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1953)[8]
- Srebrny Krzyż Zasługi (22 stycznia 1946)[9]
- Honorowa Odznaka Miasta Łodzi[10]
Przypisy
- ↑ O nas. Szkoła Filmowa w Łodzi. [dostęp 2016-06-26].
- ↑ Steve Ahern: Toeplitz, Jerzy Bonawentura. W: Australian Dictionary of Biography, Volume 19: 1991–1995 (A–Z). Melanie Nolan (red.). Australian National University, 2021, s. 828. ISBN 978-17-60464-12-7. (ang.).
- ↑ Tadeusz Kisielewski, Październik 1956: punkt odniesienia, Wydawnictwo Neriton, 2001.
- ↑ a b Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 998. ISBN 83-223-2073-6.
- ↑ Historia AFTRS. aftrs.edu.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-03)]. (ang.).
- ↑ Biblioteka AFTRS. aftrs.edu.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-04)]. (ang.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 90, poz. 1142 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 29, poz. 56 „w uznaniu zasług, położonych dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie odbudowy przemysłu filmowego w m. Łodzi”.
- ↑ Uchwała Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi w sprawie wyróżnienia Odznaką Honorową m. Łodzi. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Łodzi”. 6, s. 6–8, 31 sierpnia 1964. Łódź: Prezydium Rady Narodowej w Łodzi.
Linki zewnętrzne
- Jerzy Toeplitz w bazie filmpolski.pl
- Jerzy Toeplitz w bazie Filmweb