Jerzy Szuba

Świda

podporucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1916 Samara, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	15 maja 2006 Gliwice, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (kampania wrześniowa, powstanie warszawskie)
Odznaczenia

Jerzy Szuba, ps. Świda (ur. 27 października^?/9 listopada 1916 w Samarze, zm. 15 maja 2006 w Gliwicach) – podporucznik piechoty Polskich Sił Zbrojnych^[1], inżynier chemik, specjalista karbochemii, profesor zwyczajny Politechniki Śląskiej.

Był synem Stanisława i pochodzącej z Wilna Marii z Petrusewiczów. W 1936 ukończył Gimnazjum im. Stanisława Konarskiego w Krakowie, a w 1946 Wydział Chemiczny PW. Jeszcze jako student w 1939 zostaje powołany na stanowisko mł. asystenta w Katedrze Chemii Nieorganicznej PW. Stopień doktora nauk technicznych otrzymuje na Wydziale Chemicznym PŚl w 1952 na podstawie rozprawy pt. „Chemiczna charakterystyka sadz aktywnych otrzymanych z węglowodorów aromatycznych”. Tytuł docenta uzyskał w 1954, prof. nadzw. w 1960, a prof. zw. w 1966. W 1974 Nowosybirski Instytut Elektrotechniczny (obecnie Uniwersytet Techniczny) nadaje mu godność doktora honoris causa.

Był uczestnikiem kampanii wrześniowej 1939 oraz członkiem ruchu oporu ZWZ i AK w Warszawie, w latach 1941–44. Nosił pseudonim „Świda”. Walczył w powstaniu warszawskim, w Batalionie Szturmowym "Nałęcz" Korpusu Bezpieczeństwa. W czasie powstania został ranny, a po kapitulacji przebywał w niemieckich obozach jenieckich dla podoficerów i szeregowców: Stalagu 344 Lamsdorf i Stalagu X-B Sandbostel. W kwietniu 1945, po ewakuacji obozu Sandbostel, przeniesiony został do koszar artyleryjskich w Bad Schwartau koło Lubeki. W tym samym roku, po wyzwoleniu z niewoli, powrócił do kraju.

W okresie okupacji pracował w Zakładach Przemysłowych Mikrochemia w Warszawie. Po wyzwoleniu w latach 1946–1950 był kierownikiem Centralnego Laboratorium Zjednoczenia Przemysłu Koksochemicznego w Zabrzu, a jednocześnie w latach 1947–1950 st. asystentem w Katedrze Chemicznej Technologii Węgla na Wydziale Chemicznym PWr. Od 1950 pracował na Wydziale Chemicznym PŚl, od 1960 jako profesor w Katedrze Chemicznej Technologii Węgla. Równocześnie pełnił funkcję prodziekana, a następnie dziekana Wydziału Chemicznego, prorektora (1962–1965) i wreszcie rektora (1965–1974) PŚl.

Aktywność zawodowa Jerzego Szuby była bardzo widoczna również poza uczelnią. Już w latach 1954–1956 uczestniczył jako doradca przy rozruchu Zakładu Koksochemicznego Huty im. Lenina (obecnie im. Sendzimira) w Krakowie. W latach 1963–1972 był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, w tym od 1966 członkiem jej prezydium, a od 1970 przewodniczącym Sekcji Technicznej. Następne funkcje to: członek Rady Nauki i Techniki i Komisji Doskonalenia Kadr przy KNiT (1969–1972); członek Głównej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Kadr Naukowych (1968–1973); członek Komitetu Ekspertów ds. Opracowania Raportu o Stanie Oświaty (1971–1973); członek Europejskiego Stowarzyszenia Rektorów Szkół Wyższych (1972–1974); członek Komitetu Nauk Chemicznych PAN (1972–1978); członek Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Kadr Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów (1973–1988); członek Prezydium Komitetu Karbochemii PAN (1978–1988); członek Polskiego Komitetu ds. UNESCO (1968–1974); stały delegat Międzynarodowej Unii Przemysłu Gazowniczego (1982–1990); przewodniczący Rad Naukowych: Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu (1973–1991), Programu Rządowego PR-1 Kompleksowe Przetwórstwo Węgla przy Ministrze Górnictwa i Energetyki (1976–1986); członek Komisji Rządowej ds. Doskonalenia Funkcjonowania Gospodarki Narodowej (1972–1980); członek Prezydium ww. komisji oraz przewodniczący Zespołu IV Postęp Naukowo-Techniczny (1976–1980); kierownik Centralnego Programu Badawczo-Rozwojowego 3.17 Kompleksowe Przetwórstwo Węgla (1976–1986).

Członek PPS (1946–1948). Aktywny członek PZPR (1948–1990), członek Egzekutywy KW PZPR w Katowicach, zastępca członka Komitetu Centralnego PZPR (1968–1975)^[2]. Członek Związku Kombatantów RP oraz Związku Inwalidów Wojennych RP.

Jest autorem lub współautorem ponad 150 prac naukowych i monografii publikowanych, w tym sześciu książek oraz współautorem 18 patentów. Był promotorem 16 rozpraw doktorskich oraz ponad 200 prac dyplomowych. Jest ponadto autorem szeregu nie publikowanych opracowań o charakterze rozwiązań technologicznych wynikających z zapotrzebowania przemysłu. Brał udział w licznych konferencjach i seminariach naukowych krajowych i zagranicznych w wielu krajach europejskich, a także w Japonii, Indiach i Australii.

W pierwszym okresie swej działalności naukowej Jerzy Szuba zajął się badaniem procesów produkcji sadz aktywnych, a jego cytowana wyżej praca doktorska umożliwiła sformułowanie wytycznych, na podstawie których wytwarza się w kraju sadzę techniczną dla przemysłu gumowego i dla produkcji niektórych farb, a ustalona procedura i system klasyfikacji sadz i obecnie nie straciły na aktualności. Następnie zajął się przerobem ciekłych węglopochodnych, a zwłaszcza smoły koksowniczej w instalacjach przemysłowych. Wydany w 1973 podręcznik pt. „Technologia smoły węglowej” stanowi do dziś aktualne i wyczerpujące kompendium wiedzy na ten temat. Jego późniejsze badania dotyczyły upłynniania węgla w celu otrzymywania paliw silnikowych z wykorzystaniem różnych procesów dla otrzymywania cieczy węglowych, jak ekstrakcja nadkrytyczna toluenem lub parą wodną albo prowadzona w różnych warunkach piroliza. Podjęte przez Jerzego Szubę badania dotyczyły również katalitycznych procesów hydrorafinacji, hydrokrakingu i hydrogenizacji różnych cieczy węglowych dla pozyskania produktów końcowych o pożądanych właściwościach. Za swoich nauczycieli uważał Wojciecha Świętosławskiego, Błażeja Rogę i Józefa Salcewicza. Zmarł 15 maja 2006 w Gliwicach. Pochowany na Cmentarzu Centralnym (str. leśna, cz. A, p. 6, rząd 1, nr 1A).

Za udział w wojnie obronnej i w walce z okupantem hitlerowskim został uhonorowany:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1944)
• Krzyż Walecznych (1944)
• Krzyż Armii Krajowej (1989, Londyn)
• Warszawski Krzyż Powstańczy (1982)
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”;
• Medal Wojska (1948, Londyn)
• Krzyż Partyzancki (1995)
• Medal za Warszawę 1939–1945
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Odznaka Grunwaldzka
• Odznaka pamiątkowa Akcji „Burza”
• Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” (2001, patent nr 22737)

Za zasługi w działalności cywilnej został odznaczony:

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1974)^[3]
• Order Sztandaru Pracy II klasy
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[4]

W 1973 został wpisany do Księgi Zasłużonych Województwa Katowickiego, a w 1978 do Księgi Zasłużonych Miasta Gliwic. Był laureatem ośmiu nagród Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, licznych nagród wojewódzkich oraz nagród rektora Politechniki Śląskiej.

• Stanisław Grossmann, „Karbo” 2003 nr 1 s. 2
• Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, tom IV, s.373
• Informacje współpracowników i rodziny
• Jerzy Szuba (1965 - 1974). [dostęp 2009-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-12)].