Jaskinia Twardowskiego
| |
| Plan jaskini | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Długość |
610 m |
| Głębokość |
12,7 m |
| Deniwelacja |
16,8 m |
| Wysokość otworów |
215 m n.p.m. |
| Ekspozycja otworów |
ku S, SW |
| Data odkrycia |
znana od dawna |
| Ochrona i dostępność |
ogólnodostępna |
| Kod |
J.BK-02.10 |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°02′20″N 19°54′11″E/50,038889 19,903056
| |
| Strona internetowa | |
Jaskinia Twardowskiego – duża jaskinia krasowa w Dzielnicy VIII Dębniki w Krakowie[1]. Znajduje się na południowo-zachodnim obrzeżu wzniesienia Krzemionek Zakrzowskich, w niewielkiej odległości od betonowego ogrodzenia Jednostki Wojskowej[2]. Pomiędzy ogrodzeniem tym a otworem jaskini biegnie ścieżka. Jaskinia jest z niej widoczna.
Opis jaskini
Zwiedzanie pierwszej Sali Głównej jaskini jest łatwe, ale niebezpieczne; w kominku są zablokowane głazy, które mogą się oberwać. Zwiedzanie dalszych części jest uciążliwe, niektóre korytarze są bowiem błotniste i bardzo ciasne, z zaciskami[2].
Jaskinia ma trzy otwory. Główny ma szerokość 2,5 m, wysokość 2 m. Drugi (otwór zachodni), znajduje się w odległości 10 m od niego na zachód, obecnie jest zasypany. Zaraz za otworem głównym jest Sala Główna o długości ponad 30 m, szerokości do 10 m i wysokości 2–4 m[3]. Pochylone w głąb komory dno jaskini jest nierówne, pokryte gliną, wapiennym gruzem i większymi głazami. Są w nim liczne doły po dawnych wykopach archeologicznych. W odległości około 5 m od otworu wejściowego w stropie komory znajduje się kominek mający koniec około 4 m powyżej otworu. Od sali odchodzi wiele bocznych korytarzy; te po lewej stronie są niskie i szerokie, gdyż powstały na rozmyciach bardziej miękkich warstw międzyławicowych, te po prawej to owalne kanały krasowe[2].
Za zasypanym otworem drugim jest niewielka salka (2 × 2 m). Wychodzi z niej niska i niedostępna szczelina, oraz ciasna i zawalona gruzem rura, która łączy się z Jaskinią Niską (stwierdzono to kontaktem głosowym). Niemożliwy do przejścia odcinek ma długość około 2 m. Zaraz po lewej stronie otworu wejściowego znajduje się niskie i ciasne wejście do 11 metrowej długości korytarza, prowadzącego do zasypanego otworu zachodniego. W korytarzu jest mająca postać szczeliny studzienka o głębokości 2 m[2].
Jaskinia Twardowskiego ma skomplikowany, kilkupiętrowy system połączonych z sobą ciasnych korytarzy i niemożliwych do przejścia szczelin. Odchodzą one w kierunku dawnego kamieniołomu, Jaskini Niskiej i Jaskini Jasnej. Jest w niej kilka sal: oprócz Sali Głównej jest Salka z Tabliczką, Salka z Belką, Salka z Progiem i inne[2].
Historia badań i eksploracji
Nazwa jaskini pochodzi od tego, że według legendy miał w niej swoją pracownię alchemiczną mistrz Twardowski. Jest znana od dawna – pierwsza wzmianka pochodzi z 1865 r. Jest też słynna – w wielotomowym Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego wymieniono ją kilka razy. Kilka razy badali ją archeolodzy. Po raz pierwszy fragmentarycznie namulisko Sali Głównej rozkopał w 1867 r. Sołtan, ale nie znalazł nic interesującego. W 1878 r. fragment namuliska przekopał A. Gruszecki, ale również nie znalazł nic ciekawego. E. Rook w 1980 r. znalazł w jaskini artefakty świadczące o zamieszkiwaniu jej przez ludzi, ale nie zostały określone kulturowo[2].
Prowadzono też w jaskini wiele innych badań. E. Sanocka-Wołoszynowa w 1981 r. znalazła w jaskini 3 gatunki pajęczaków[4]. K. Starmach w 1963 znalazł galarety z sinic i nowe gatunki glonów z grupy Pyrrophyta (tobołki). Trwają systematyczne badania chemizmu wód z wykropleń, a w szczególności wpływ zanieczyszczeń Wisły na wody podziemne skał Zakrzówka[5]. W kwietniu 1997 r. rozpoczął je J. Motyka z Zakładu Hydrogeologii i Ochrony Wód AGH w Krakowie. W różnych punktach jaskini grotołazi co tydzień pobierają próbki wody do badań i mierzą temperaturę. Zbadane przez Politechnikę Śląską metodą datowania radiowęglowego duże stalagmity mają wiek od 8500 do 810 lat[2].
Kazimierz Kowalski zinwentaryzował i opisał jaskinię w 1951 r.[6] Wówczas łączna długość znanych korytarzy wynosiła 150 m. Od 1966 r. jaskinię zaczęli penetrować grotołazi. W ciągu wieloletnich badań odkopali i odgruzowali zawalone fragmenty ciasnych korytarzy, tak, że w 2019 roku ich łączna długość wynosi już 500 m[2]. Wszystko wskazuje jednak, że jest ich jeszcze dużo więcej. Prowadzone przez pracowników AGH badania metodą georadarową wykazały, że oprócz znanych sal i korytarzy istnieje jeszcze cały system podziemnych pustek na kilku poziomach. Dla grotołazów jest to zachęta do dalszej penetracji jaskini[7].
W 2014 r. na końcu Partii dla Koneserów odkryto kontynuację jaskini biegnącą w stronę pobliskiej Jaskini Niskiej. Od stycznia następnego roku zorganizowano 27 wyjazdów eksploracyjnych w celu połączenia obydwu obiektów. Udało się w toku prac odgruzować kilka nowych otworów, odsłonić szereg nowych korytarzy zarówno w Jaskini Twardowskiego, jak i Niskiej oraz przede wszystkim, odkopać 9 m głębokości studnię łączącą obie jaskinie. Pierwszego trawersu między otworami dokonano 06.04.2015r. Kolejnych znacznych odkryć dokonano już 19 kwietnia. Udało się wtedy wejść do kilkudziesięciometrowej długości ciągów z pięknymi naciekami (Salka Naciekowa). 18.05. 2015 stwierdzono zasypanie wszystkich otworów poza głównym wejściem do Jaskini Twardowskiego. W 2016 r. wydano oficjalne pozwolenie na naukową eksplorację zasypanych obiektów, która zaczęła się od ponownego odgruzowaniu wszystkich obiektów oraz zabezpieczeniu kratą najgłębszej ze studni[8].
W Systemie Twardowskiego-Niskiej wciąż jest kilka problemów eksploracyjnych. Po zakończeniu eksploracji szacowana długość jaskini wynosi ok. 610 m. Nie istnieje jeszcze aktualny plan systemu, nie zmierzono też wszystkich ciągów, a ich długość jest jedynie szacowana[8].
Otwór wejściowy
Fragment Sali Głównej i boczne korytarze
Fragment Sali Głównej
Fragment Sali Głównej
Widok z Sali Głównej
Przypisy
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2019-10-02].
- ↑ a b c d e f g h Mariusz Szelerewicz, Andrzej Górny, Jaskinia Twardowskiego, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Jaskinia Twardowskiego, [w:] JaskinieJury.pl [online] [dostęp 2019-10-02].
- ↑ E. Sanocka-Wołoszynowa, Badania pajęczaków jaskiń Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, „Acta Univ. Wratislav. Prace Zoologiczne”, 11, Wrocław 1981, s. 1–92.
- ↑ J. Motyka, A. Postawa, Influence of contaminated Vistula River water on the groundwater ente ring the Zakrzówek limestone quarry, Cracow region, Poland;;, Environmental Geology, 39(3-4): 398-404.
- ↑ Kazimierz Kowalski, Jaskinie Polski. Tom I, Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, 1951.
- ↑ J. Jędrys, M. Krajewski, T. Sokołowski, J. Ziętek, Geologia i zjawiska krasowe Zrębu Zakrzówka w świetle metody georadarowej, Kraków: Materiały 36. Sympozjum Speleologicznego, Pińczów, 25-27.10.2002. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników: 41-43, 2002.
- ↑ a b Jaskinia Twardowskiego-Niska ma 600 m, [w:] Andrzej Górny, Jaskinie 82, „Jaskinie” (82), 31 maja 2016, s. 34–35, ISSN 1234-4346.