Jasenie

Flaga
Państwo	Słowacja
Kraj	bańskobystrzycki
Powiat	Brezno
Starosta	Elena Kordíková[1]
Powierzchnia	86,29[2] km²
Wysokość	504 m n.p.m.
Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość	1 140[3] 13,24[4] os./km²
Nr kierunkowy	048
Kod pocztowy	976 75
Tablice rejestracyjne	BR
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Jasenie
Położenie na mapie Słowacji Jasenie
48°50′11″N 19°27′36″E/48,836389 19,460000
Strona internetowa

Jasenie – wieś na Słowacji, w kraju bańskobystrzyckim, w powiecie Brezno.

Wieś położona jest w tzw. Dolinie Górnego Hronu, po prawej (orograficznie) stronie doliny rzeki Hron, u południowych podnóży Niżnych Tatr. Jej zabudowania leżą w dolinie Jasenianskiego potoku. Zwarta zabudowa rozpoczyna się nieco poniżej zbiegu dolin Jasenianskiej i Lomnistej i kończy około 2 km niżej, przy granicy z wsią Predajná. Kataster wsi sięga aż po główny grzbiet Niżnych Tatr w rejonie Veľkej hoľi, Latiborskiej hoľi i Ďurkovej i obejmuje obydwa zbocza długiej Doliny Jaseniańskiej.

Po raz pierwszy wzmiankowana w 1424 roku^[5] jako osada górnicza. Należała do feudalnego „państwa” z siedzibą na zamku w Lupczy. Do XVI wieku na jej terenie wydobywano złoto i srebro. W okresie od XVII do XIX wieku działała tu prymitywna huta żelaza, a do 1904 roku funkcjonowała huta szkła. W latach po II wojnie światowej w dolinach ponad wsią poszukiwano rud metali oraz prowadzono próby wydobycia antymonitu.

Według danych z dnia 31 grudnia 2012 roku, wieś zamieszkiwało 1188 osób, w tym 598 kobiet i 590 mężczyzn^[6].

W 2001 roku pod względem narodowości i przynależności etnicznej 99,64% mieszkańców stanowili Słowacy, a 0,27% Czesi^[7].

Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2001 roku następująco^[7]:

• Katolicy rzymscy – 88,08%
• Ewangelicy – 1,88%
• Ateiści – 8,69%
• Nie podano – 1,34%

Zmiany liczby ludności w miejscowości Jasenie od 1996 roku^[8].
Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky

W latach 1921–1925 u zbiegu Jasenianský’ego potoku i Lomnistéj na potrzeby huty w Podbrezovej wybudowano elektrownię wodną, zasilaną wodami obu tych potoków. Ujęcia wody powstały przy jazach: Biele vody na Jasenianským potoku, Bauková u zbiegu potoków Bezmenného i Prostredného oraz Lomnistá na potoku Lomnistá^[9]. Od nich woda doprowadzana jest podziemnymi kanałami do zbiornika akumulacyjnego o pojemności około 9000 m³ na tzw. Ryglu (słow. Rígeľ), skąd spada z wysokości 196 m rurociągiem o łącznej długości 850 m na dwie turbiny Peltona o łącznej mocy 2,3 MW.

Elektrownia ta posiada status zabytku techniki, lecz w dalszym ciągu pracuje. Rytm pracy elektrowni w decydującym stopniu zależy od wielkości i ilości opadów w dorzeczu Jasenianský’ego potoku. W przybliżeniu przez 4 miesiące w roku pracuje ona w trybie ciągłym, a w pozostałym okresie jako elektrownia szczytowa, uruchamiana jedynie w porach szczytowego zapotrzebowania na energię. W najbardziej suchych miesiącach uruchamiana jest raz na dobę. Zapas wody w górnym zbiorniku zapewnia wtedy pracę turbin przez co najmniej 1,5 godziny. Roczna produkcja elektrowni zamyka się w granicach około 12 milionów kWh^[10].

W 1936 roku wybudowano około 125 m poniżej elektrowni zbiornik wyrównawczy w celu stabilizowania reżimu wodnego Jaseniańskiego Potoku. W 1998 roku na wypływie ze zbiornika wybudowano dodatkowo małą elektrownię wodną, wyposażoną w turbinę Kaplana o mocy 88 kW.

• Nízke Tary. Chopok. Turistická mapa 1:50 000. Wydanie 5, wyd. VKÚ Harmanec, 2003, ISBN 80-8042-045-9;