Jankiel Adler
| |
| Imię i nazwisko |
Jankiel Jakub Adler |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci |
25 kwietnia 1949 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Jankiel Adler (ur. 26 lipca 1895 w Tuszynie, zm. 25 kwietnia 1949 w Whitley Cottage k. Aldbourne) – polski malarz, grafik, scenograf i poeta pochodzenia żydowskiego.
Zarys biografii
Był synem Eliasza Adlera i Chany Łai (z d. Fiter). W wieku 17 lat wyjechał do Belgradu, gdzie pracował w warsztacie grawerskim swego wuja. W 1913 zamieszkał w Barmen (obecnie dzielnica Wuppertalu), gdzie pod kierunkiem profesora Gustawa Wiethüchtera rozpoczął naukę rysunku oraz malarstwa.
W latach 1918–1920 mieszkał w Warszawie. Jego prace wystawione na organizowanej przez Stowarzyszenie Artystów i Zwolenników Sztuk Pięknych „Wystawie zimowej” zyskały duże uznanie. Wkrótce został członkiem grupy „Jung Idysz”. W 1933 jego prace były wystawiane na organizowanej przez Collage Art Association międzynarodowej wystawie sztuki współczesnej w Nowym Jorku. W tym okresie jego styl uległ ewolucji w kierunku abstrakcjonizmu za sprawą kontaktów z Paulem Klee i Wassilem Kandinskim, których poznał w Niemczech. Po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera wyjechał do Paryża. Wkrótce powrócił do Polski, gdzie przebywał w latach 1935-1936. W tym czasie miała miejsce retrospektywna wystawa jego prac z lat 1920-1935, wystawiał z Salonie Plastyków ZZPAP w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie, był kierownikiem artystycznym i scenografem filmu Za grzechy (jid. Al Chejt[a]). W latach 1936–1937 podróżował po Europie, po czym osiadł we Francji. W 1937 jego cztery obrazy zostały eksponowane na monachijskiej wystawie „Entartete Kunst”.
W 1940 zgłosił się na ochotnika do formowanej we Francji armii polskiej. Wraz z nią został w czerwcu 1940 ewakuowany do Szkocji. W styczniu 1941 ze względu na stan zdrowia został zdemobilizowany. Osiedlił się w Wielkiej Brytanii – do czerwca 1943 mieszkał w Kirkcudbright, a następnie w Londynie i Whitley Cottage, gdzie zmarł w 1949 na zawał serca.
Uwagi
- ↑ Pierwszy polski film w języku jidysz, reż. Aleksander Marten, prod. wytwórnia „Kinor” Saula Goskinda
Bibliografia
- M. Stolarska-Fronia, Adler Jankiel, w: Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Warszawa 2010, s. 5-7. ISBN 978-83-7427-392-3
- Andrzej Kobos. Malarstwo polskich Żydów. „Zwoje (The Scrolls)”, 2001. [zarchiwizowane z adresu 2011-12-19].
- Jankiel Adler w serwisie Polish Art World (ang.)
- Jankel Adler w serwisie Tuszyn on-line (pol. • ang. • niem.)
- Jankiel Jakub Adler. Dia-pozytyw. [dostęp 2014-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-11)].