Jan Karcz

Jan

pułkownik dyplomowany kawalerii
Data i miejsce urodzenia	16 października 1892 Modlnica, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	25 stycznia 1943 KL Auschwitz, Oświęcim, Polska pod okupacją III Rzeszy
Przebieg służby
Lata służby	1914–1943
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Jednostki	Departament Kawalerii Mazowiecka Brygada Kawalerii
Stanowiska	szef departamentu dowódca brygady
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Karcz (ur. 16 października 1892 w Modlnicy, zm. 25 stycznia 1943 w KL-Auschwitz) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego.

Był synem Bartłomieja, rolnika, i Marianny z Wojdyłów. W 1912 po zdaniu matury w Krakowie podjął studia na wydziale budowy dróg i mostów Politechniki Lwowskiej (5 semestrów). Ukończył Oficerską Szkołę Saperów dla jednorocznych ochotników.

W 1914 został zmobilizowany do Armii Austro-Węgier. Po ukończeniu oficerskiej szkoły saperów w Krems, jako chorąży, a następnie podporucznik saperów, walczył na froncie serbskim i włoskim. W październiku 1918 roku urlopowany w celu dokończenia studiów.

Do Wojska Polskiego wstąpił w listopadzie 1918. Będąc porucznikiem, brał najpierw udział w obronie Lwowa, po czym został dowódcą szwadronu technicznego 7 pułku Ułanów Lubelskich (do lutego 1919). Od lutego 1919 do września 1921 dowodził szwadronem w 7 puł., walcząc w wojnie polsko-sowieckiej. Za męstwo na polu walki został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

Od września 1921 do lipca 1922 przebywał na kursie dowódców szwadronów w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu, po ukończeniu, którego został dowódcą szwadronu zapasowego, a następnie zastępcą dowódcy 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. W listopadzie 1925 powierzono mu funkcję referenta w Departamencie Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W latach 1926–1928 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 31 października 1928, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział służbowy do 1 p.sz. na stanowisko dowódcy^[1]. W październiku 1931 został szefem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. W kwietniu 1937 objął dowództwo Mazowieckiej Brygady Kawalerii.

W kampanii wrześniowej 1939 roku Mazowiecka Brygada Kawalerii pod jego dowództwem toczyła zacięte opóźniające i odwrotowe walki z Niemcami. Działając w składzie Armii „Modlin”, stanowiła prawe skrzydło obrony Mławy, walcząc w okolicy Krzynowłogi Małej i Chorzel, a także pod Przasnyszem, Pułtuskiem i Wyszkowem. Swój wrześniowy szlak bojowy zakończyła 24 września pod Góreckiem Starym, gdzie została rozbita po krwawym i zaciętym boju i następnie rozwiązana.

Brał czynny udział w działalności sportowej i społecznej. Pełnił obowiązki przewodniczącego Komisji Technicznej Towarzystwa Międzynarodowych i Krajowych Zawodów Konnych w Polsce. Za działalność społeczną został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Był również współautorem Zarysu historii wojennej 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego.

W czasie okupacji podjął walkę konspiracyjną (ps. „Jan”). Wstąpił do tajnej Organizacji Orła Białego działającej na terenie Krakowa. Wraz z nią przeszedł do Związku Walki Zbrojnej (Okręg Krakowski). Na początku 1941 został przypadkowo aresztowany w łapance w Tarnowie. Początkowo więziony w Lublinie w więzieniu na Zamku, w dniu 27 listopada 1941 przywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz–Birkenau.

Osadzony jako więzień polityczny – Polak (P.Pole) z numerem 23569, również tam Jan Karcz nie złożył broni. Wstąpił do konspiracyjnego Związku Organizacji Wojskowej, założonego w obozie Auschwitz przez rtm. Witolda Pileckiego. Prawdopodobnie w grudniu 1941 został wydany przez zdrajcę obozowemu Gestapo. Po przejściu okrutnego przesłuchania w bunkrze bloku 11 został osadzony w karnej kompanii i skierowany do obozu w Birkenau. Tam założył płk Jan Karcz ekspozyturę ZOW i kierował nią do stycznia 1943 roku. 23 stycznia został powtórnie osadzony w bunkrze bloku 11 i 25 stycznia rozstrzelany pod Ścianą Straceń, a jego ciało spalone w krematorium.

11 listopada 1969 roku Prezydent RP, August Zaleski mianował go pośmiertnie generałem brygady^[2].

• chorąży – 1 maja 1915
• podporucznik – 1 stycznia 1916
• porucznik – 1 lutego 1918
• rotmistrz – 13 kwietnia 1920
• major – 3 maja 1922 ze starszeństwem dniem 1 czerwca 1919
• podpułkownik – 1 stycznia 1927
• pułkownik dyplomowany – 1 stycznia 1931
• generał brygady – 11 listopada 1969 (pośmiertnie)

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)^[3][4]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[3]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[5][3]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[3]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[3]
• Odznaka Sztabu Generalnego^[6]
• Państwowa Odznaka Sportowa^[7]
• Order Krzyża Orła III klasy (1936, Estonia)^[8]
• Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 1934)^[9]
• Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)^[3]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)

• Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 777. ISBN 83-211-1096-7.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 117. ISBN 83-04-03364-X.
• W. A. Kajtochowie: Jan Karcz, bohaterski syn ziemi modlnickiej Przegląd Lokalny, styczeń 2005, s. 6.
• Stefan Żagiel: Tajemnice Generała Karcza Tygodnik Ciechanowski 2.02.2005 r.
• Andrzej M. Kobos: Witold Pilecki. W piekle XX wieku.