Jacek Tittenbrun

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1952 Poznań
Data i miejsce śmierci	12 kwietnia 2018 Poznań
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: socjologia
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Doktorat	1980 – socjologia UAM promotor: Stanisław Kozyr-Kowalski
Habilitacja	1989 – socjologia Akademia Nauk Społecznych
Profesura	27 grudnia 1993
nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Okres zatrudn.	1976-2018
Kierownik
Zakład	Socjologii Zróżnicowania Społecznego UAM
Następca	Jerzy Kaczmarek
Wicedyrektor
Instytut	Socjologii UAM
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Jacek Stanisław Tittenbrun (ur. 14 kwietnia 1952 w Poznaniu, zm. 12 kwietnia 2018 tamże) – polski socjolog, profesor nauk humanistycznych o specjalności socjologia gospodarki i struktury społecznej, socjologia ogólna^[1], związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Rozprawę doktorską pt. Socjologia Talcotta Parsonsa a materializm historyczny obronił na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w 1980^[2]. Jej promotorem był Stanisław Kozyr-Kowalski^[3], a recenzentami – Władysław Markiewicz i Jerzy Szacki^[2]. Po doktoracie zajmował stanowisko adiunkta w Zakładzie Socjologii Ogólnej Instytutu Socjologii UAM, kierowanym przez Kozyra-Kowalskiego i wszedł w skład Rady Zakładu^[2].

Był członkiem powołanego po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego Zespołu Partyjnych Socjologów przy KC PZPR^[4].

W latach 80. redagował z Andrzejem Przestalskim i Pawłem Ruszkowskim czasopismo „Lewą”^[2] (nienotowane w katalogu Biblioteki Narodowej).

Na początku lat 90. został kierownikiem utworzonego wówczas Zakładu Socjologii Gospodarki i Struktury Społecznej w Instytucie Socjologii UAM oraz wicedyrektorem Instytutu^[2].

Tytuł profesora nauk humanistycznych otrzymał 27 grudnia 1993^[1].

4 stycznia 1994 został potrącony przez samochód i w rezultacie wypadku doświadczył stopniowej utraty wzroku. Dzięki determinacji i wsparciu technologii kontynuował pracę naukową^[2].

Był kierownikiem Katedry Socjologii Przedsiębiorczości i Pracy oraz Zespołu Badań Socjoekonomicznych w utworzonej w 1996 Wyższej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu.

Został pochowany na Cmentarzu Junikowskim w Poznaniu (pole 5-5-94-10)^[5].

Krytykował z pozycji marksistowskich koncepcje Leszka Nowaka, założyciela i przywódcy jednego ze skrzydeł tzw. poznańskiej szkoły metodologicznej, twórcy nie-Marksowskiego materializmu historycznego.

Reprezentował heterodoksyjną myśl marksistowską. Przez krytyków był w latach 80. określany „polskim Milovanem Djilasem”^[2]. Sam Tittenbrun jednak wskazywał zaproponowane przez Djilasa w 1957 pojęcie „nowej klasy(inne języki)” jako źródło koncepcji „klasy trój-panów” występującej u Nowaka (kategorie te odnosiły się do elit społeczeństwa socjalistycznego w bloku wschodnim) i tezę o istnieniu takiej klasy uważał za pseudonaukową, opartą na „superideologicznych” uproszczeniach^[6].

Jego główne zainteresowania naukowe obejmowały socjologię gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem problematyki własności oraz zagadnienia zróżnicowania społecznego. Jakkolwiek jego praca badawcza koncentrowała się zasadniczo na pograniczu między socjologią a ekonomią, to niejednokrotnie wkraczała ona w obszary zainteresowań filozofii, politologii i innych nauk społecznych. Implikacją owej interdyscyplinarności mogło być przesłanie do czytelników, które autor tak lubił określać trawestując Talcotta Parsonsa: Pragnąłbym, aby moje prace nie były uznane przez socjologów za zbyt ekonomiczne, a z kolei przez ekonomistów za zbyt socjologiczne.

Należał do wielu zagranicznych towarzystw naukowych m.in.:

• European Association of Evolutionary and Comparative Studies,
• European Sociological Association,
• International Institute of Sociology.

Jego dorobek publikacyjny obejmował niemal 150 szkiców i artykułów w naukowych czasopismach zagranicznych i krajowych oraz pracach zbiorowych, nie licząc wielkiej liczby pozycji publicystyki teoretycznej. Autor ponad 100 publikacji naukowych, w tym 11 samodzielnych książek (2 wydane w Londynie) i współautorstwo 5 innych. Książka Upadek socjalizmu realnego w Polsce zajęła pierwszą pozycję na liście bestsellerów wydawniczych „Nowej Europy”. Przetłumaczył również bestsellerowe studium antropologiczne Żelazny Jan Roberta Bly'a, poświęcone problemom męskiej inicjacji i życiowym wyzwaniom współczesnego mężczyzny, które doczekało się dwóch wznowień.

• O tzw. nie-marksistowskim materializmie historycznym, wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1982 (wyd. II poszerzone 1984);
  • Przekład angielski: On Some Critique of the Marxian Historical Materialism, Warszawa 1984;
• Interakcjonizm we współczesnej socjologii amerykańskiej, wyd. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1983;
• Dialektyka i scholastyka. O pewnej próbie obalenia Marksa, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1986;
• Wprowadzenie do materialistyczno-historycznej teorii społeczeństw, wyd. Kolegium Otryckie, Warszawa 1986;
• Instytucje finansowe a własność kapitału akcyjnego, wyd. Nakom, Poznań 1991;
• Nowi kapitaliści? Pracownicze fundusze emerytalne a własność kapitału akcyjnego, wyd. Nakom, Poznań 1992;
• Upadek socjalizmu realnego w Polsce, wyd. Rebis, Poznań 1992;
  • przekład angielski: The Collapse of ‘Real Socialism’ in Poland, Janus, Londyn 1993;
• Ownership and society (ze Stanisławem Kozyrem-Kowalskim i Andrzejem Przestalskim), wyd. Nakom, Poznań 1993;
• Ekonomiczny sens prywatyzacji. Spór o wyższość własności prywatnej nad publiczną, wyd. Fundacja Humaniora, Poznań 1995;
  • przekład angielski: Private Versus Public Enterprise: In Search of the Economic Rationale for Privatization, wyd. Janus, Londyn 1997;
• Floriana Znanieckiego teoria osobowości a zróżnicowanie społeczne, [w:] M. Ziółkowski (red.), Ludzie przełomu tysiąclecia a cywilizacja przyszłości, wyd. Fundacja Humaniora, Poznań 2001;
• The Capitalist Class in Plural: A Theoretical Proposal, „Society and Change”, t. XI (2001), nr 3-4;
• recenzja: Fatos Tarifa (red.), The Breakdown of State Socialism and the Emerging Post-Socialist Order, The Hague: Cestrad Institute of Social Studies 2001, [w:] „Europe-Asia Studies” 2002;
• Opowieść o dwóch kapitalizmach: kapitalizm akcjonariuszy vs. kapitalizm interesariuszy [w:] A. Sakson (red.), Porządek społeczny a wyzwania współczesności, Poznań 2004;
• Eurokapitalizm, [w:] Z. Galor (red.), Europa właścicieli, Poznań 2005;
• Własność siły roboczej a kapitał ludzki i kapitał społeczny, [w:] J. Stępień (red.), Praca i kapitał społeczny w procesie budowy społeczeństwa obywatelskiego, wyd. WSNHiD, Poznań 2006;
• Teoria zróżnicowania społecznego a podział dochodów w ujęciu M. Kaleckiego [w:] G. Musiał (red.), Twórczość naukowa Michała Kaleckiego i jej znaczenie w teorii ekonomii, wyd. Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2006;
• Teoria stanów społecznych jako narzędzie badania zróżnicowania społecznego w sferze pozaekonomicznej, [w:] R. Suchocka (red.), Zróżnicowanie społeczne w teorii i empirii, wyd. WSNHiD, Poznań 2007;
• Z deszczu pod rynnę. Studium polskiej prywatyzacji, 4 tomy, wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2007;
• Gospodarka a społeczeństwo w ujęciu T. Parsonsa i N. Smelsera, [w:] S. Banaszak, K. Doktór (red.), Problemy socjologii gospodarki, wyd. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania, Poznań 2007;
• Ownership and Social Differentiation: Understanding and Misunderstandings, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken 2011;
• Gospodarka w społeczeństwie. Zarys socjologii gospodarki i socjologii ekonomicznej w ujęciu strukturalizmu socjoekonomicznego, wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2012;
  • przekład angielski: Economy in Society: Economic Sociology Revisited, tłum. Jacek Tittenbrun i Barbara Jazienicka, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle 2011;
• Anti-capital: Human, Social, and Cultural, wyd. Ashgate Publishing, Farnham 2013;
• A Critical Handbook of Capitals Mushrooming across the Social Sciences, wyd. Lambert Academic Publishing, Saarbrücken 2013;
• Concepts of Capital: The Commodification of Social Life, wyd. Transaction Publishers, New Brunswick, NJ 2014;
• Kolonizacja nauki i świata przez kapitał. Teoria światów równoległych w wydaniu socjologii wiedzy, wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2014;
• The Middle Riddle: The State of the Class, 2 t., wyd. Nova Science, New York 2015;
• Pieniądz kręci piłką. Stosunki ekonomiczno-własnościowe w futbolu, wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016;
• Neither Capital nor Class: A Critical Analysis of Pierre Bourdieu's Theoretical Framework, wyd. Vernon Press, Wilmington 2017.

• On Social Differentiation: A Contribution to the Critique of Marxist Ideology, cz. 2: Social Differentiation in ‘Real Socialism’ (ze Stanisławem Kozyrem-Kowalskim), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1992;
• Własność i interesy w dobie transformacji ustrojowej, Wydawnictwo Rys, Poznań 2006;
• Capitalism or Capitalisms?, My Book, Szczecin 2009;
• Małe jest piękne? Stosunki własności siły roboczej w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, My Book, Szczecin 2009;
• Struktura klasowo-stanowa społeczności Poznania, Nakom, Poznań 2010;
• Spółdzielnie socjalne. Skuteczny mechanizm walki z wykluczeniem społecznym czy ślepa uliczka?, Nakom, Poznań 2010.

• „Społeczeństwo”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, wyd. Kurpisz, Poznań 2004;
• „Struktura społeczna” (współaut.), [w:] „Encyklopedia Britannica”, wyd. Kurpisz, Poznań 2004;
• „Status społeczny”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, wyd. Kurpisz, Poznań 2004;
• „Zmiany społeczne”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, wyd. Kurpisz, Poznań 2004;
• „Socjologia” (współaut.), [w:] „Encyklopedia Britannica”, wyd. Kurpisz, Poznań 2004.

• Pradeep Bandyopadhyay(inne języki), Odnowienie ekonomiki Marksa (przekład artykułów The Renewal of Marx's Economics, „Catalyst” 12, 1978, s. 21–40 oraz Further on the Renewal of Marx's Economics: A Reply to Thompson, „Catalyst” 14, 1981, s. 72–91), wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1986;
• Robert Bly, Żelazny Jan (tytuł oryg. The Iron John), wyd. Zysk i S-ka, Poznań 1993 (wznowienia 2004 i 2017).

Laureat wielu nagród naukowych oraz stypendiów zagranicznych:

• NATO,
• Fundacji Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego,
• London School of Economics.

Uhonorowany m.in.:

• wpisem do „Kto jest Kim w Poznaniu” – Itaka 1997,
• wpisem do Złotej Księgi pracy wykonanej w ramach Research Support Scheme, Central European University 2001,
• tytułem naukowca roku 2005 przyznanym przez INTERNATIONAL BIOGRAPHICAL CENTRE, Cambridge, Anglia,
• wpisem do „Złotej księgi Nauki Polskiej. Naukowcy Zjednoczonej Europy”, PIB 2006.

• Kto jest kim w Polsce, edycja IV (zespół redakcyjny Beata Cynkier i inni), Warszawa 2001, s. 968–969
• JacekJ. Tittenbrun JacekJ., Dialektyka i scholastyka. O pewnej próbie obalenia Marksa, Warszawa: Książka i Wiedza, 1986 .

• Jacek Tittenbrun – artykuły w bibliotece Polona