Jabłonkowanie
Jabłonkowanie (sziakanie[2], siakanie[3]) – zjawisko polegające na pomieszaniu lub spłynięciu się spółgłosek dziąsłowych (szumiących: [ʂ, tʂ, ʐ, dʐ] tj. sz, cz, ż, dż) z palatalnymi (ciszące: [ɕ, tɕ, ʑ, dʑ] tj. ś, ć, ź, dź) w pośredni szereg – [ʃʲ, tʃʲ, ʒʲ, dʒʲ] tj. śz, ćz, źż, dźż, np. śzćzekaćz – szczekać i ściekać, śzare śzano, ćzarne ćziele. Występuje w dialekcie śląskim w gwarze jabłonkowskiej (w pobliżu Jabłonkowa – stąd nazwa), w okręgu opawskim[4] i w gwarach czadeckich oraz w dialekcie mazowieckim w gwarach malborsko-lubawskich, ostródzkich i warmińskich[2]. Jest wynikiem dążenia do ograniczenia liczby spółgłosek palatalnych, które w innych gwarach polskich wyraziło się mazurzeniem, kaszubieniem lub, jak w języku literackim, depalatalizacją szeregów Š´ i C´[3].
Siakanie może również oznaczać mającą charakter ogólnodialektalny wymowę ś zamiast sz, głównie w wyrazach obcych, np. śpagat, śnurek, śklonka zamiast szpagat, sznurek, szklanka[5].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Mapa według Stanisław Urbańczyk: Zarys dialektologii polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.; z drobnymi poprawkami według Kazimierz Nitsch: Pisma dialektologiczne. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1958.
- ↑ a b Jabłonkowanie. W: Stanisław Dubisz, Halina Karaś, Nijola Kolis: Dialekty i gwary polskie. Wyd. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, s. 62. ISBN 83-2140989-X.
- ↑ a b § 48. Dyspalatalizacje – uwagi ogólne. W: Stanisław Rospond: Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 72. ISBN 83-01-13992-7.
- ↑ § 2, § 22-23, § 25, § 77. W: Arnošt Lamprecht: Středoopavské nářečí. Praga: Státní pedagogické nakladatelství, 1953, s. 12, 16–17, 32. (cz.).
- ↑ Siakanie. W: Stanisław Dubisz, Halina Karaś, Nijola Kolis: Dialekty i gwary polskie. Wyd. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, s. 118. ISBN 83-2140989-X.