Józef Gitler-Barski
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 marca 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 maja 1990 |
| Sekretarz generalny Jointu | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna | |
| Dyrektor Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik |
Otto Roubinek |
| Następca |
Andrzej Karbowniczek |
| Odznaczenia | |
   
| |
Józef Gitler-Barski[1] (jid. יוסף גיטלער־בארסקי; ur. 3 marca 1898 w Warszawie, zm. 28 maja 1990 tamże) – działacz społeczności żydowskiej w Polsce, z wykształcenia ekonomista, sekretarz generalny Jointu w RP (1945–1950), dyrektor naczelny PKO (1950–1953). Wieloletni dyrektor Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca. Radny Stołecznej Rady Narodowej (1958–1961).
Życiorys
W młodości studiował na Uniwersytecie w Monachium. Podczas pobytu w Bawarii zaangażował się w działalność Związku Spartakusa, biorąc udział w wypadkach rewolucyjnych lat 1918–1919. W 1919 został aresztowany i wydalony do Polski. Podjął studia ekonomiczne w Wolnej Wszechnicy Polskiej (1924–1928). Od 1922 sprawował kierownicze funkcje w Joincie oraz Centosie (Centrala Towarzystw Opieki nad Sierotami i Dziećmi Opuszczonymi). Działał w Związku Zawodowym Pracowników Handlowych i Biurowych. Zaangażował się w działalność w Komunistycznej Partii Polski, za co został aresztowany przez władze sanacyjne.
Podczas II wojny światowej od listopada 1940 do lutego 1943 przebywał w getcie warszawskim[2]. W dzielnicy zamkniętej związał się z PPR. Kontynuował również współpracę z Centosem. W lutym 1943 wydostał się z getta wraz z żoną Celiną i córką Ireną na „stronę aryjską”[2]. Od lipca 1943 do kwietnia 1945 wraz z rodziną był więziony w Bergen-Belsen, gdzie działał w Tajnym Komitecie Więźniów[3].
Po wyzwoleniu obozu przez wojska alianckie w kwietniu 1945 wrócił do Polski[3]. Zaangażował się w działalność społeczności żydowskiej jako działacz Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP). Sprawował odpowiedzialne funkcje w życiu społeczności żydowskiej, jak i na poziomie państwowym. Od 1945 do 1950 był sekretarzem generalnym Jointu, następnie zaś dyrektorem naczelnym PKO (1950–1952). W lutym 1953 został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa. Po wyjściu z więzienia objął funkcję wicedyrektora Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca, zaś w 1956 – dyrektora, którą pełnił do czasu przejścia na emeryturę w 1967. Za jego kadencji doszło do połączenia Zakładów Przemysłu Cukierniczego z Zakładami Syrena (d. Fabryka Czekolady Franciszek Fuchs i Synowie), podwoiła się również produkcja przemysłowa 22 Lipca[4]. W kadencji 1958–1961 wykonywał mandat radnego Stołecznej Rady Narodowej[5]. Działał jednocześnie w PZPR, zasiadając w Komitecie Ekonomicznym KW (Warszawskiego) i KC.
Publikował w Fołks Sztyme, gdzie pisał głównie na tematy ekonomiczne, a także w Biuletynie ŻIH oraz Bleter far geszychte. Zasiadał w Radzie Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego, wcześniej działał w Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. Był przewodniczącym, a następnie honorowym przewodniczącym Stowarzyszenia Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 1986 wydał książkę Przeżycia i wspomnienia z lat okupacji, w której zebrano dotychczas publikowane przez niego artykuły, a także druki wcześniej niewydawane. Angażował się w działalność Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej (TWWP), zasiadając w jego władzach. Był również członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, a także działaczem Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa.
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1946)[6], Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1960), Medalem 1000-lecia Państwa Polskiego (1965), a także odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1977).
Zmarł w Warszawie na zawał serca. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 8, rząd 1)[7][8].
Życie prywatne
Żonaty z Celiną Gitler-Barską z d. Klinkowsztejn (1901–1990)[9], mieli dwoje dzieci, w tym Irenę Landau[10].
Przypisy
- ↑ W niektórych publikacjach Józef Gitler lub Józef Barski.
- ↑ a b Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 372. ISBN 83-01-08364-6.
- ↑ a b Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 373. ISBN 83-01-08364-6.
- ↑ W 1955 zakłady wyprodukowały 22 242 ton słodyczy, w 1960 – 26 861, zaś w 1965 – 42 166, z czego 25,6% przypadło jednak na Syrenę. Zob. Mieczysław Kozłowski, Dzieje firmy E. Wedel, Warszawa 1993, s. 70–72.
- ↑ Radni Warszawy, „Życie Warszawy”, nr 30 z 4 lutego 1958, s. 1.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 136.
- ↑ Grób Józefa Gitler-Barskiego w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
- ↑ „Życie Warszawy”, nr 129 z 5 czerwca 1990, s. 12 (nekrolog).
- ↑ „Fołks–Sztyme”, nr 23 z 8 czerwca 1990.
- ↑ Całą wojnę byłam świadoma, że mnie lada chwila zastrzelą. Teraz byle czego się nie boję. Wywiad z Ireną Landau | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-08-24].
Bibliografia
- August Grabski: Działalność komunistyczna wśród Żydów w Polsce (1944-1949). Warszawa: Trio, 2004, s. 75. ISBN 83-88542-87-7.
- פֿאָלקס שטימע”, נישטא מער יוסף גיטלער־בארסקי”, nr 24, 15 czerwca 1990, s. 2
- Maurycy Horn, Wstęp do książki: Przeżycia i wspomnienia z lat okupacji, Warszawa 1986, s. 5–7.
- Maurycy Horn, Pamięci Józefa Barskiego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce”, nr 3–4 (155–156), lipiec-grudzień 1990, s. 209–210
- Dlaczego i po co chcą zostać ojcami... miasta?, „Życie Warszawy”, nr 20 z 23 stycznia 1958, s. 1