Izba rzemieślnicza (II RP) – organizacja samorządu gospodarczego ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta RP z mocą ustawy w 1933 r., będącą instytucją samorządu gospodarczego, jako stałej reprezentacji gospodarczych i zawodowych interesów rzemiosła^[1].

Do zakresu działania izb rzemieślniczych należało:

• współdziałanie z władzami państwowymi w sprawach dotyczących interesów rzemiosła przez udzielanie informacji i wydawanie opinii;
• przedstawianie władaniu państwowym i samorządowym życzeń i wniosków, dotyczących interesów rzemiosła;
• popieranie instytutów badawczych, muzeów, wystaw, pokazów, jarmarków rzemieślniczych, biur informacyjnych;
• popieranie szkół rzemieślniczych oraz przyczynianie się w inny sposób do podniesienia sprawności zawodowej rzemieślników mistrzów – majstrów, czeladników i terminatorów;
• wyznaczanie osób, powołanych do wydawania opinii, wymagających wiarogodności i znajomości w zakresie przedmiotów, mających znaczenie dla rzemiosła;
• przedstawianie kandydatów w przypadkach, w których udział reprezentantów rzemiosła przewidywały obowiązujące przepisy na stanowiska sędziów handlowych, członków rad państwowych, komisji szacunkowych;
• wydawanie opinii oraz zaświadczeń o istniejących zwyczajach w rzemiośle;
• tworzenie sądów polubownych rozstrzygania sporów, wynikłych ze stosunków zawodowych między rzemieślnikami, którzy nie należeli do zrzeszeń rzemieślniczych lub należeli do zrzeszeń, których statuty nie przewidywały sądów polubownych;
• zbieranie danych statystycznych dotyczących rzemiosła;
• wydawanie przepisów i zarządzeń, regulujących sprawy terminatorskie w myśl postanowień prawa przemysłowego i czuwanie nad ich wykonaniem;
• tworzenie komisji egzaminacyjnych czeladniczych i mistrzowskich w myśl postanowień prawa przemysłowego;
• współdziałanie ze związkiem izb rzemieślniczych i z rzemieślniczymi związkami
• spełniania innych czynności i zadań w zakresie działań regulowanych ustawami i rozporządzeniami ministrów.

Izba rzemieślnicza składały się z radców, którzy w trzech piątych wybierani byli przez rzemieślników oraz w dwóch piątych powołani przez Ministra Przemysłu i Handlu. Czynne prawo wyborcze posiadali rzemieślnicy bez różnicy płci, pełnoletni, obywatele polscy, nieograniczeni w prawach. Radcami byli rzemieślnicy, którzy wykonywali co najmniej od trzech lat samoistnie rzemiosło na podstawie karty rzemieślniczej. Bierne prawo wyborcze posiadali rzemieślnicy, którzy mieli czynne prawo wyborcze i ukończyli 30 lat życia.

Radcowie izby oraz ich zastępcy wybierani byli na okres 5 lat. Na podobny okres czasu powołani byli radcowie przez Ministra Przemysłu i Handlu.

Minister Przemysłu i Handlu nadawał statut każdej izbie rzemieślniczej.

Statut zawierał:

• nazwę, miejsce siedziby izby i granice terenu działania;
• szczegółowy zakres działania;
• liczbę i charakter radców izby oraz ich zastępców, czas trwania ich kadencji;
• podział okręgu izby na obwody wyborcze, tudzież bliższe szczegóły, dotyczące postępowania wyborczego;
• liczbę członków zarządu izby, oraz sposób ich wyboru;
• prawa i obowiązki radców izby, oraz członków zarządu i komisji;
• zakres działania zebrania radców izby;
• zakres działania zarządu i dyrektura izby;
• sposób prawnego reprezentowania izby;
• sposób zwoływania zebrań radców izby, zarządu i komisji oraz warunki prawomocności ich uchwał;
• sposób wykonywania nadzoru nad izbą;
• sposób wydawania regulaminów komisji egzaminacyjnych, czeladniczych i mistrzowskich.

Wszystkie izby rzemieślnicze tworzyli wspólną organizację pod nazwą: Związek Izb Rzemieślniczych Rzeczypospolitej Polskiej.

Związek izb rzemieślniczych był osobą prawną prawa publicznego i mógł nabywać i zbywać majątek ruchomy i nieruchomy. Był zwolniony od wszelkich podatków i opłat w tym samym zakresie i w tych samych przypadkach, w jakich obowiązujące ustawy przewidywały w stosunku do związków samorządu terytorialnego,

Do zadań Związku izb rzemieślniczych należało:

• przedstawicielstwo izb rzemieślniczych wobec władz państwowych oraz organów samorządu terytorialnego i gospodarczego w sprawach, dotyczących ogólnych interesów rzemiosła;
• współdziałanie z władzami państwowymi i z rzemieślniczymi związkami gospodarczymi w sprawach, dotyczących ogólnych interesów rzemiosła, przez udzielanie informacji oraz wydawanie opinii i popieranie tych związków;
• składanie władzom państwowym życzeń i wniosków dotyczących całokształtu organizacji i polityki gospodarczej rzemiosła.

Organami związku izb rzemieślniczych były:

• Rada Związku;
• Zarząd;
• komisja rewizyjna;
• dyrektor.

Nadzór nad Związkiem izb wykonywał Minister Przemysłu i Handlu.

Okręgi izb rzemieślniczych obejmowały następujące obszar^[2]:

• Izba rzemieślnicza w Warszawie — m. st. Warszawę.
• Izba rzemieślnicza we Włocławku — woje­wództwo warszawskie.
• Izba rzemieślnicza w Łodzi — województwo łódzkie.
• Izba rzemieślnicza w Kielcach — województwo kieleckie.
• Izba rzemieślnicza w Białymstoku – woje­wództwo białostockie.
• Izba rzemieślnicza w Lublinie – województwo lubelskie.
• Izba rzemieślnicza w Krakowie — województwo krakowskie.
• Izba rzemieślnicza we Lwowie — województwo lwowskie.
• Izba rzemieślnicza w Stanisławowie — wo­jewództwo stanisławowskie.
• Izba rzemieślnicza w Tarnopolu – woje­wództwo tarnopolskie,
• Izba rzemieślnicza w Poznaniu — powiaty województwa poznańskiego: gostyński, grodziski, jarociński, kępiński, kościański, koźmiński, krotoszyński, leszczyński, międzychodzki, nowoto­myski, obornicki, odolanowski, ostrowski, ostrze­szowski, pleszewski, poznański, rawicki, szamotulski, śmigielski, śremski, średzki, wolsztyński i wrzesiński.
• Izba rzemieślnicza w Bydgoszczy – powiaty województwa poznańskiego: bydgo­ski, chodzieski, czarnkowski, gnieźnieński, inowrocławski, mogileński, strzeliński, szubiński, wągro­wiecki, wyrzyski i żniński.
• Izba rzemieślnicza w Grudziądzu — woje­wództwo pomorskie.
• Izba rzemieślnicza w Wilnie – województwo wileńskie.
• Izba rzemieślnicza w Nowogródku — woje­wództwo nowogródzkie.
• Izba rzemieślnicza w Brześciu nad Bugiem — województwo poleskie.
• Izba rzemieślnicza w Łucku — województwo wołyńskie.