Ten artykuł dotyczy markizy Mantui. Zobacz też: Izabela d’Este – księżna Parmy.

Izabella d’Este

Portret Isabelli d’Este Leonarda da Vinci
markiza Mantui
Okres	od 12 lutego 1490 do 29 marca 1519
Jako żona	Franciszka II Gonzagi
regentka Mantui
Okres	od 29 marca 1519
W imieniu	Fryderyka II
Dane biograficzne
Dynastia	D’Este
Data urodzenia	18 maja 1474
Data śmierci	13 lutego 1539
Ojciec	Herkules I d’Este
Matka	Eleonora Aragońska
Mąż	Franciszek II Gonzaga
Dzieci	Eleonora, Fryderyk II, Hippolita, Ercole, Ferrante, Liwia, Piotr
Multimedia w Wikimedia Commons

Izabela d’Este, wł. Isabella d’Este, znana jako Pierwsza Dama Renesansu (ur. 18 maja 1474, zm. 13 lutego 1539) – córka Herkulesa I d’Este, księcia Ferrary i Modeny, oraz jego żony Eleonory Aragońskiej.

Była włoską arystokratką i jedną z czołowych postaci włoskiego renesansu. Była siostrą księcia Mantui Alfonsa I oraz księżnej Bari i Mediolanu Beatrycze.

12 lutego 1490, w wieku 16 lat, poślubiła Franciszka II Gonzagę, markiza Mantui. Z tego związku pochodziło siedmioro dzieci:

• Eleonora z Mantui (ur. 1494, zm. 1570) – żona Antoniego, księcia Montalto, potem Franciszka Marii I della Rovere, księcia Urbino,
• Fryderyk II Gonzaga (ur. 1500, zm. 1540) – markiz i książę Mantui, markiz Monferratu,
• Hippolita Gonzaga (ur. 1501, zm. 1570),
• Ercole Gonzaga (ur. 1505, zm. 1563), kardynał,
• Ferrante Gonzaga (ur. 1507, zm. 1557), hrabia Guastalla,
• Liwia Gonzaga (ur. 1508, zm. 1569),
• Piotr Gonzaga.

Wspólnie z małżonkiem była mecenasem Ludovica Ariosta w czasie, gdy ten pisał Orlanda Szalonego. Gościli też Leonarda da Vinci, a Izabela zleciła mu namalowanie jej portretu, którego jednak nie wykonał, poprzestawszy na stworzeniu rysunku, który obecnie znajduje się w Luwrze. Dwa portrety Izabeli wykonał za to Tycjan. Izabela znana też była z zamiłowania do kolekcjonowania rzeźb i monet.

Po śmierci męża Izabela rządziła Mantuą jako regentka, w czasie małoletności ich syna Fryderyka II. Zaczęła odgrywać bardzo ważną rolę we włoskiej polityce i podniosła pozycję Mantui. Mantua została księstwem, a jej młodszy syn otrzymał kardynalski kapelusz.

Jej polityczne i dyplomatyczne talenty dały o sobie znać, kiedy Izabela prowadziła negocjacje z Cezarem Borgią, który wcześniej obalił Guidobaldo da Montefeltro, księcia Urbino, męża szwagierki i przyjaciółki Izabeli Elisabetty Gonzagi.