Ioan Slavici

Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1848 Şiria
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1925 Crucea de Jos
Narodowość	rumuńska
Dziedzina sztuki	literatura
Multimedia w Wikimedia Commons

Ioan Slavici (ur. 18 stycznia 1848 w Șirii, zm. 17 sierpnia 1925 w Crucea de Jos) – rumuński pisarz, dziennikarz, pedagog oraz członek Akademii Rumuńskiej

Ioan Slavici uczył się w miejscowej szkole prawosławnej, a następnie w innych szkołach w Siedmiogrodzie (Arad, Timisoara, Satu-Mare) prowadzących nauczanie w języku węgierskim lub niemieckim^[1]. Po zakończeniu nauki w 1868 wyjechał do Budapesztu z zamiarem studiowania prawa, jednak z powodów finansowych powrócił do kraju i podjął pracę jako notariusz. W 1869 wyjechał do Wiednia na studia prawnicze, a także odbywał szkolenie wojskowe; trzy lata później został oficerem. W 1871 rozpoczął działalność literacką, debiutując komedią Fata de birau. Z końcem 1874 osiadł w Bukareszcie, gdzie został redaktorem czasopisma Timpul [Czas], a później założycielem periodyka Tribuna [Trybuna] w Sybinie. Wraz z Ionem Luką Caragialem oraz Georgem Coșbukiem redagował pismo Vatra [Watra]. W 1875 ożenił się z Ekateriną Szöke Magyarosy. W tym samym roku został mianowany profesorem filozofii w Liceum „Matei Basarab”, gdzie prowadził także zajęcia z języka rumuńskiego, logiki i psychologii^[2]. W 1884 powrócił do Siedmiogrodu. W 1886 rozwiódł się z pierwszą żoną i ożenił się z Eleonorą Tanasescu, z którą miał 6 dzieci.

Wskutek swojej działalności publicystycznej pięciokrotnie trafiał do więzienia zarówno w Austro-Węgrzech (skazany za agitację na rzecz praw Rumunów w Siedmiogrodzie i Banacie), jak i w Rumunii (osądzony za kolaborację z okupantem w czasie I wojny światowej).

W 1925 chory i zmęczony procesami sądowymi i aresztami wyjechał do swojej córki przebywającej w Panciu; w tym samym roku zmarł i został pochowany w pustelni przy klasztorze Brazi.

Slavici jest uważany za jednego z głównych propagatorów antysemityzmu w Siedmiogrodzie^[3].

W 1882 został mianowany członkiem korespondencyjnym Akademii Rumuńskiej. Po powrocie do Siedmiogrodu w 1884 aktywnie zaangażował się w rumuński ruch narodowy. Przynależał do Komitetu Centralnego Rumuńskiej Partii Narodowej, głównego forum politycznego Rumunów w tym regionie. Ze względu na prowadzoną działalność nacjonalistyczną władze węgierskie skazały Slavicia na rok więzienia. Był to pierwszy z wielu krótkich pobytów w więzieniu w życiu pisarza. Sześć lat później przeniósł się do Bukaresztu i w 1894 zaczął publikować pierwsze fragmenty powieści Mara, która 12 lat później ukazała się w jednym tomie. W tym samym okresie wraz z Georgem Coșbukiem i Ionem Luką Caragialem pracował również w redakcji czasopisma Vatra.

W 1909 rozpoczął pracę w proniemieckiej gazecie Ziua [Dzień]. 14 sierpnia 1916 Rumunia przystąpiła do wojny po stronie Ententy, a latem 1917 większość jej terytorium (w tym Bukareszt) została zajęta przez wojska niemieckie, austro-węgierskie i bułgarskie. Prawowity rząd rumuński schronił się w Jassach, a władze centralne ustanowiły marionetkową administrację na okupowanych ziemiach. Slavici współpracował z nowym rządem i został zatrudniony jako redaktor oficjalnego dziennika Gazeta Bucureștilor [Gazeta Bukareszteńska]. Po wycofaniu się Niemiec w listopadzie 1918 z terenów Rumunii pisarz został postawiony przed sądem za działalność wojenną i spędził rok w więzieniu, a jego reputacja wśród inteligencji została mocno nadszarpnięta.

Twórczość Slavici kształtowała się pod silnymi wpływami codzienności życia wiejskiego znanemu mu z czasów, gdy zamieszkiwał Siedmiogród. W opowiadaniach i powieściach o tematyce ludowej Slavici obrazuje w sposób realistyczny spektrum obyczajów i zachowań ludzkich oraz ówczesne rozwarstwienie społeczne panujące na rubieżach monarchii Habsburgów. Uważany za niezwykle uważnego obserwatora (George Călinescu określa jego twórczość mianem „wybitnego narzędzia obserwacji” świata wiejskiego^[4]), Slavici dążył do oddania w swoich utworach najdrobniejszych szczegółów, takich jak wygląd, ubiór, sposób wysławiania i gesty postaci. W 1871 zadebiutował komedią Fata de birău [Córka wójta]. W 1881 ukazało się książkowe wydanie Nuvele din popor [Nowele ludowe]. Na ten zbiór składało się kilka krótkich opowiadań, w tym dwa najbardziej obecnie znane i cenione utwory Slavicia Moara cu noroc [Szczęśliwy młyn] oraz Budulea Taichii. Do najważniejszych dzieł literackich należą powieść Mara oraz opowiadania Moara cu noroc [Szczęśliwy młyn] oraz Pădureanca. Swoje pobyty w więzieniu opisał we wspomnieniach (Închisorile mele) wydanych w 1920. Szczególne znaczenie dla historii literatury rumuńskiej mają jego wspomnienia opublikowane w 1924.

• Fata de birău (1871)
• Toane sau Vorbe de clacă (1875)
• Polipul unchiului (1875)

• Bogdan Vodă (1876)
• Gaspar Graziani (1888)

• „Zâna Zorilor”
• „Florița din codru”
• „Doi feți cu stea în frunte”
• „Păcală în satul lui”
• „Spaima zmeilor”
• „Rodul tainic”
• „Ileana cea șireată
• „Ioanea mamei”
• „Petrea prostul”
• „Limir-împărat”
• „Băiet sărac”
• „Împăratul șerpilor”
• „Doi frați buni”
• „Băiat sărac și horopsit”
• „Nărodul curții”
• „Negru împărat”
• „Peștele pe brazdă”
• „Stan Bolovan”
• „Boierul și Păcală”

• Popa Tanda (1873)
• Scormon (1875)
• La crucea din sat (1876)
• Crucile roșii (1876)
• O viață pierdută (1876)
• Gura satului (1878)
• Budulea Taichii (1880)
• Moara cu noroc (1880)
• Pădureanca (1884)
• Comoara (1896)
• Vatra părăsită (1900)
• La răscruci (1906)
• Pascal, săracul (1920)

• Mara (1894)
• Din bătrâni (1902)
• Din bătrâni. Manea (1905)
• Corbei (1906)
• Din două lumi (1920)
• Cel din urmă armaș (1923)
• Din păcat în păcat (1924)

• Fapta omenească. Scrisori adresate unui tânăr (1888–1889)
• Serbarea de la Putna (1903)
• Închisorile mele (1920)
• Amintiri (1924)
• Lumea prin care am trecut (1924)