Inicjator reakcji, induktor reakcji – związek chemiczny lub zjawisko fizyczne zapoczątkowujące lub przyśpieszające reakcję chemiczną. W odróżnieniu od podobnie działającego katalizatora inicjator zużywa się bezpowrotnie w trakcie reakcji.

Inicjatory ulegają zazwyczaj rozkładowi z wydzieleniem aktywnych cząsteczek (jonów lub rodników), które następnie reagują z jednym z substratów, trwale się do niego przyłączając, co modyfikuje właściwości tego substratu tak, że jest on zdolny dalej reagować.

Przykładem tego rodzaju procesu jest reakcja polimeryzacji rodnikowej. W pierwszym etapie inicjator ulega samorzutnemu rozpadowi (zwykle pod wpływem ciepła lub światła) na dwa rodniki:

A-A → 2A*

W drugim etapie rodniki pochodzące z inicjatora przyłączają się do monomeru, w wyniku czego powstaje jego aktywna forma:

A* + M → A-M*

W kolejnych etapach forma ta przyłącza kolejne monomery:

A-M* + M → A-M-M*

A-M-M* + M → A-M-M-M* itd...

Ostatecznie powstaje polimer posiadający na jednym z końców fragment inicjatora, pochodzący z jego pierwotnego rozpadu:

A-MMMMMMMMMM....

• Definicja inicjatora w IUPAC Gold Book. iupac.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-09)].
• Definicja inicjowania w IUPAC Gold Book
• Praca zbiorowa, Chemia polimerów, red. Zbigniew Florjańczyk, Stanisław Penczek, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, 2002, tom 1, ISBN 83-7207-368-6

• inhibitor