Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Icchok Lejb Perec

Icchok Lejb Perec
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 maja 1851 albo 18 maja 1852
Zamość

Data i miejsce śmierci

3 kwietnia 1915
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna, publicystyka

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Perec w Zamościu, 1913
Icchok Lejb Perec (przed 1915)
Mauzoleum Trzech Pisarzy: Szymona An-skiego, Icchaka Lejba Pereca, Jakuba Dinezona na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Icchok Lejb Perec lub Icchok Lejbusz Perec (jid. ‏יצחק לײב פּרץ‎; ur. 20 maja 1851 albo 18 maja 1852[1] w Zamościu, zm. 3 kwietnia 1915 w Warszawie) – polski i żydowski pisarz, jeden z głównych twórców literatury jidysz, adwokat i działacz społeczny. Zajmował się również krytyką literacką i teatralną.

Życiorys

Urodził się w Zamościu w rodzinie żydowskiej, jako syn Jehudy Pereca (1825–1898) i Rywki z domu Lewin (1828–1914). Bogata twórczość literacka Pereca obejmuje poezję, prozę (głównie nowele), dramaturgię i publicystykę. Pisał w języku jidysz, hebrajskim i polskim. Już za życia uznano go za klasyka literatury żydowskiej, przede wszystkim z powodu świetnych nowel.

Perecowie pochodzili z odłamu sefardyjskich Żydów (wyodrębnionego w Hiszpanii). Pod koniec XVI wieku osiedlili się w Zamościu. Icchok Lejb Perec ukończył cheder i jesziwę, a w domu uzupełniał wykształcenie o świecką literaturę (w języku jidysz, francuskim, hebrajskim, niemieckim, polskim i rosyjskim), historię, filozofię i socjologię.

Niespełna 20-letni próbował sił w biznesie (zakładał szkołę, piwiarnię, młyn), ale bez powodzenia. W 1876 (po kursach w Warszawie) zdał egzamin i zdobył koncesję na prowadzenie kancelarii adwokackiej. Prowadził ją w Zamościu przez 11 lat. Koncesję władze rosyjskie odebrały mu z powodu zarzutów (formułowanych głównie przez żydowskich religijnych ortodoksów) o używanie i propagowanie języka polskiego i bronienie polskich „buntowników”.

Po wyjeździe do Warszawy (1888[2]) od 1890 przez następne 25 lat pracował jako urzędnik w gminie żydowskiej. Mieszkał przy ul. Ceglanej 1 obecnie noszącej jego imię. W 1899 został aresztowany i spędził kilka miesięcy w cytadeli warszawskiej. W 1908 roku był uczestnikiem konferencji w Czerniowcach[3].

Po wybuchu I wojny światowej organizował pomoc dla ofiar wojny. Współpracował z prasą związaną z Bundem i Żydowską Organizacją PPS.

Jest pochowany w Mauzoleum Trzech Pisarzy w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 44)[4]. Na jego pogrzeb przyszło ponad 100 tys. ludzi. Oddelegowany urzędnik gminy, nieświadomy wielkości swego współpracownika jako pisarza, chwalił zmarłego słowami: „To był wspaniały człowiek. Przez dwadzieścia pięć lat ani razu nie spóźnił się do pracy”[5].

Rodzina:

  • żona Sara Lichtenfeld (1870, rozwód w 1875); synowie – Lucjan (zm. 1918, pochowany na tym samym cmentarzu, co ojciec, kwatera 44a-3-12)[6] i Jaakow (zmarł w dzieciństwie).
  • żona (od 1878) Helena (Nechama Rachela) Ringelhejm (1860–1938[7]); nie mieli dzieci.

Wybrane dzieła

  • Ba nacht afn altn mark 1907 (Nocą na starym rynku) (wyd. polskie 1973)
  • Bilder fun a prowincrajze 1891 (Obrazki z podróży po prowincji)
  • Bakante bilder (Znane scenki)
  • Chsidisz (Motywy chasydzkie) (wyd. polskie 1997)
  • Churbn bejs cadek 1907 (Upadek dworu cadykowego)
  • Di goldene kejt 1909 (Złoty łańcuch)
  • Folkstimleche geszichtn (Opowiadania ludowe) (wyd. polskie 1997)
  • Monisz 1888 (wyd. polskie 1983)

Pozostawił nieukończone:

  • Majne zichrojnes 1913-1914 (Moje wspomnienia)

Upamiętnienie

  • W październiku 1951 zmieniono nazwę ulicy Ceglanej w Warszawie, przy której mieszkał i tworzył, na Icchoka Lejba Pereca[8][9]. Jego nazwiskiem nazwano także ulice w Kutnie, Piotrkowie Trybunalskim, Zamościu i Wrocławiu.

Przypisy

  1. ↑ Obie daty według Wielkiej encyklopedii PWN; Polski Słownik Biograficzny i Wielka encyklopedia powszechna PWN podają datę 18 V 1852, zaś Polski słownik judaistyczny oraz Nowa encyklopedia powszechna PWN – datę roczną 1851. Na grobowcu widnieje data roczna 1851.
  2. ↑ Jagielski podaje 1886.
  3. ↑ Rafał Żebrowski, konferencja w Czerniowcach [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-03-23] (pol.).
  4. ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
  5. ↑ Anna Ciałowicz. Na myśl o gminie psuje mi się humor. „Słowo Żydowskie”. 441-442, s. 9, 15-30 grudnia 2008 r. ZG TSKŻ. ISSN 0867-8421. 
  6. ↑ Grób Lucjana Pereca w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
  7. ↑ Jagielski podaje 1858-1937.
  8. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 383. ISBN 83-86619-97X.
  9. ↑ Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7879 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. s. 1. [dostęp 2014-04-28].

Bibliografia

  • Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 63-64. ISBN 83-90-66296-5.

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Icchok_Lejb_Perec