Holownik – statek zbudowany specjalnie do wykonywania operacji holowniczych^[1]. Ma silnik o niewspółmiernie dużej mocy i uciągu (do kilkudziesięciu ton siły) w stosunku do wielkości jednostki.

Holowniki wyposaża się w haki holownicze lub windy holownicze z automatyczną regulacją siły naciągu liny holowniczej.

Ze względu na wielkość oraz dzielność morską dzielą się na:

• oceaniczne (nawet do kilku tysięcy ton wyporności i o uciągu kilkuset T)
• redowe
• portowe
• rzeczne.

Dodatkowo wyposażone mogą pełnić rolę jako holowniki:

• ratownicze (jednostki o wysokiej dzielności morskiej mogące ratować ludzi i jednostki pływające w trudnych warunkach pogodowych)
• przeciwpożarowe.

Pierwszy holownik został opatentowany w 1736 przez Jonathana Hullsa (1699–1758), napędzany był przez wiosła, poruszane silnikiem parowym Newcomena. Obecnie powątpiewa się, że Hulls zdołał z sukcesem zaprezentować działający prototyp skonstruowanego przez siebie statku^[2].

Określenia „holownik, holować” (the tug, to tug) według Oxford English Dictionary jako pierwszy użył w 1839 r. angielski malarz J.M.W. Turner w tytule swojego słynnego obrazu Ostatnia droga Temeraire’a; obraz przedstawiał sławny okręt, bohatera bitwy pod Trafalgarem, holowany (tugged) na miejsce rozbiórki^[3].

• 
  Holowniki wprowadzające zbiornikowiec do portu
  w Gdańsku
• 
  Holowniki prowadzące lotniskowiec USS John F. Kennedy (CV-67)
• 
  Holownik pełnomorski AHTS „Bazalt” na Zatoce Gdańskiej
• 
  Mały holownik Marynarki Wojennej RP
• 
  Holowniki: portowy „Antoś” i pełnomorski „Wojtek” pracujące w stoczni „Remontowa” w Gdańsku
• 
  Holownik Virtus w porcie gdańskim

• pchacz
• uciąg na palu

• Lesław Furmaga, Józef Wójcicki: Mały słownik morski. Gdynia: Mitel International Ltd., 1993. ISBN 83-85413-73-1. Brak numerów stron w książce