Ten artykuł dotyczy niemieckiego fotochemika. Zobacz też: inne osoby nazywające się „Hermann Vogel”.

Hermann Wilhelm Vogel

Data i miejsce urodzenia	26 marca 1834 Doberlug-Kirchhain
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 1898 Berlin
Narodowość	niemiecka
Dziedzina sztuki	fotografia
Multimedia w Wikimedia Commons

Hermann Wilhelm Vogel (ur. 26 marca 1834 w Doberlug-Kirchhain, zm. 17 grudnia 1898 w Berlinie) – fotochemik niemiecki.

Pochodził z rodziny kupca tekstylnego. Z początku nie zapowiadał się najlepiej – szkole nie miał opinii zbyt zdolnego ucznia. W roku 1858, w wieku 24 lat, jako absolwent studium chemii i fizyki, otrzymał posadę asystenta Karla Friedricha Rammelsberga w Instytucie Mineralogii Uniwersytetu Berlińskiego, a od 1860 roku pełnił funkcję asystenta w Muzeum Mineralogii. Jednym z jego zadań było fotografowanie szlifów minerałów. Od 1864 roku Vogel wykładał fotochemię Berlińskiej Akademii Rzemiosła (Berliner Gewerbeakademie), od 1870 roku był ponadto kierownikiem laboratorium fotochemicznego na Politechnice w Charlottenburgu. Od 1873 roku zajmował się fotografią spektralną oraz analizami spektralnymi i w 1878 roku odkrył linie widma optycznego wodoru w zakresie ultrafioletu. W roku 1879 Vogel mianowany został profesorem zwyczajnym fotochemii Politechniki Berlińskiej. Na polu fotografii zajmował się zagadnieniami perspektywy, oświetlenia oraz budowy atelier fotograficznych, fotometrii itp. W ostatnim okresie życia poświęcił się zagadnieniu percepcji barw i w roku 1895 przedstawił nową metodę fotochromiczną będącą podstawą druku barwnego.

Brał udział w szeregu ekspedycji obserwujących zaćmienia słońca – do Adenu (1868), na Sycylię (1870), na Nikobary (1875) i do Rosji (1886).

W roku 1863 Vogel założył Berlińskie Stowarzyszenie Fotograficzne (Berliner Photographenverein), prowadził także wywodzące się z niego w roku 1869 Stowarzyszenie Wspierania Fotografii (Verein zur Förderung der Photographie). Wydawany przez niego od 1864 roku magazyn „Photographischen Mitteilungen” (Wiadomości Fotograficzne) stał się jednym z pierwszych czasopism fotograficznych na świecie. Był ponadto Vogel współzałożycielem Stowarzyszenia Niemieckiego Rzemiosła Artystycznego (Verein für Deutsche Kunstgewerbe) w roku 1879 oraz założycielem w 1887 roku Niemieckiego Towarzystwa Przyjaciół Fotografii (Deutsche Gesellschaft von Freunden der Photographie), piastował także funkcję jurora na wielu wystawach.

Najdonioślejszym dokonaniem Vogla jest odkrycie zjawiska sensybilizacji optycznej czarno-białej emulsji fotograficznej, co umożliwiło opracowanie materiałów fotograficznych poprawnie oddających na czarno-białym zdjęciu jasność poszczególnych barw. 25 sierpnia 1873 roku przeprowadzał badania zakresu barwoczułości ówczesnych barwoślepych emulsji światłoczułych. Odkrył przy tym, że w przeciwieństwie do mokrej płyty bromowo-jodkowo-kolodionowej o barwoczułości stopniowo spadającej dla fal dłuższych od koloru niebieskiego, sucha bromkowo-srebrowo-kolodionowa płyta światłoczuła angielskiej firmy Stuart Wortley wykazuje nieoczekiwanie niewielki wzrost czułości poza zwykłym dla halogenków srebra zakresem barw fioletowej i niebieskiej. Badając to zjawisko i eliminując kolejne możliwe przyczyny Vogel ustalił, że ten miejscowy wzrost barwoczułości był skutkiem stosowanego przez Wortleya pokrycia płyty szklanej pod warstwą światłoczułą żółtym barwnikiem służącym jako warstwa przeciwodblaskowa. W drodze dalszych eksperymentów Vogel stworzył własnego wyrobu kolodionową emulsję światłoczułą z dodatkiem barwnika korallin o zakresie absorpcji 510–590 nm (tj. kolor żółty i zielony), która wykazała czułość na barwę żółtą niemal tak samo wysoką jak na niebieską^[1]. Wyniki swych prac przedstawił w listopadzie 1873 w formie odczytów oraz publikacji „O światłoczułości bromku srebra na tak zwane chemicznie nieaktywne barwy”. W trakcie dalszych eksperymentów badał wpływ barwników zielonych – zieleni aldehydowej lub zieleni metylowej, ponownie osiągając oczekiwane pozytywne rezultaty sensybilizacji. Wyniki prac Vogla poddane zostały jednak krytyce i próbowano je obalić – faktycznie, innym krytycznie nastawionym badaczom, np. Désiré van Monckhovenowi, nie udało się powtórzyć procesu sensybilizacji emulsji światłoczułej, co zdawało się podważać osiągnięcia Vogla – okazało się jednak, że błędy leżały w przeprowadzeniu doświadczenia przez Monckhovena, m.in. zbyt dużej ilości zastosowanego barwnika i zbyt skąpego naświetlania płyt. W roku 1884 Vogel opracował, na bazie wcześniejszych eksperymentów z płytami kolodionowymi, suchą płytę żelatynową nadającą się do produkcji przemysłowej, sensybilizowaną eozyną, i tym samym roku odkrył, że barwnik „azalin”, będący mieszaniną cyjaniny i czerwieni chinolinowej, sensybilizuje emulsję światłoczułą aż do koloru czerwonopomarańczowego. Także w 1884 roku na rynek trafiły pierwsze płyty fotograficzne nazwane ortochromatycznymi^[a], sensybilizowane erytrozyną według metody Ebera. Na bazie prac Vogla wielu kolejnych badaczy wynalazło kolejne rodzaje sensybilizatorów, co wkrótce doprowadziło do powstania emulsji panchromatycznej (Adolf Miethe w 1902), a także – już w 1900 roku – uczulonej na podczerwień do długości fali 920 nm, czy nawet 1000 nm.

Vogel jest też odkrywcą reakcji charakterystycznej wykorzystywanej w analizie jakościowej jonów kobaltu, znanej współcześnie jako reakcja Vogla^[2].

• Lehrbuch der Photographie (1867-1870) (od 4. wydania jako Handbuch der Fotografie (1890-1899))
• Praktische Spektralanalyse irdischer Stoffe (1877)
• Vom Indischen Ozean bis zum Goldland (1878)
• Reisebeobachtungen (1878)
• Lichtbilder nach der Natur (1879)
• Aus der neuen Herenküche (1880)
• Die chemischen Wirkungen des Lichts und die Photographie (1884)
• Die Photographie farbiger Gegenstände in der richtigen Tonverhältnissen (1885)
• Das photographische Pigmentverfahren (1905)

• K.W. Junge: Grundlagen der Fotografischen Chemie; w: Handbuch der Fototechnik; VEB Fotokinoverlag Leipzig, Lipsk 1974.
• H. Kleffe: Aus der Geschichte der Fototechnik; VEB Fotokinoverlag Lepzig, Lipsk 1983.
• H. Latoś: 1000 słów o fotografii; Wydawnictwo MON, Warszawa 1982.
• Meyers Konversationslexikon, tom 12; Bibliographisches Institut, Berlin-Wiedeń 1909.