Hahniidae
| Hahniidae | |
| Bertkau, 1878 | |
| Okres istnienia: paleogen–dziś | |
 Hahnia helveola | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | Entelegynae |
| Rodzina |
Hahniidae |
| Zasięg występowania | |
 Przybliżony zasięg rodziny | |
Hahniidae – rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae i infrarzędu Araneomorphae. Kosmopolityczna. Obejmuje 360 opisanych gatunków. W zapisie kopalnym znana od paleogenu[1].
Opis
Niewielkie pająki, osiągające od 3 do 6 mm długości ciała. Kształt ich karapaksu jest dłuższy niż szerszy i zwężony w regionie głowowym. Jamki na karapaksie są krótkie i rowkowane. Ubarwienie karapaksu najczęściej jest brązowe z ciemniejszym wzorem i czarnym obrzeżeniem. Zwykle występuje ośmioro równych rozmiarów oczu ułożonych po cztery w dwóch rzędach[2], ale w zaliczonej tu w 2017 grupie Cicurinia[3] oczu może być sześć, wskutek redukcji ich przednio-środkowej pary. Warga dolna jest szersza niż dłuższa. Szczękoczułki mają po dwa zęby po każdej stronie bruzdy oraz serię listewek na powierzchniach bocznych, służącą za narząd strydulacyjny. Kształt sternum jest ścięty z przodu i zwężony w szpic z tyłu[2]. Odnóża kroczne są zwieńczone trzema pazurkami[2][3]. Owalna opistosoma (odwłok) pozbawiona jest siteczka przędnego, a przetchlinki ma umieszczone w połowie odległości między otworem genitalnym a kądziołkami przędnymi. Często we wzorze na opistosomie występuje podwójny rząd jasnych, ukośnych znaków na szarym tle[2]. U typowych przedstawicieli kądziołki rozmieszczone są w pojedynczym poprzecznym rzędzie[2][3], a stożeczek jest parzysty[2].
Nogogłaszczki samców często oprócz apofizy retrolateralnej na goleniu, mają także wyrostek na rzepce[3] w postaci haczyka. W aparacie kopulacyjnym embolus jest cienki, a apofyza medialna zredukowana. Samice mają płaską płytkę płciową o prostej budowie i zwykle silnie poskręcane przewody wprowadzające[2].
Występowanie i biologia
Rodzina, w tym jej podrodzina nominatywna, są kosmopolityczne[2][3]. Cybaeolinae są endemitami południowej Ameryki Południowej, a grupa Cicurina ograniczona jest w swym zasięgu do Holarktyki[3]. W Polsce, licząc według klasyfikacji po rewizji Wheelera i in. z 2017, stwierdzono 11 gatunków[4][3] (zobacz: Hahniidae Polski).
Większość Hahniidae buduje delikatne sieci łowne w pobliżu powierzchni gruntu i preferuje środowiska leśne[2]. W grupie Cicurinia znaleźć można formy myrmekofilne[5] i troglofilne[6].
Taksonomia
Rodzina ta wprowadzona została przez P. Bertkau w 1878 roku[7]. W 1897 E. Simon sklasyfikował ją jako podrodzinę w obrębie lejkowcowatych[8]. W 1967 P.T. Lehtinen umieścił w obrębie Hahniidae trzy podrodziny: Hahniinae, Cybaeolinae oraz Cryphoecinae, te ostatnie przenosząc doń z lejkowcowatych. Autor ten klasyfikował Hahniidae w nadrodzinie Amaurobioidea[9]. W 1991 J.A. Coddington i H.W. Levi sklasyfikowali je z kolei w Dictynoidea[2]. W 2004 J. Wunderlich umieszczał Hahniinae jako podrodzinę w obrębie ciemieńcowatych[10]. Grupa Cicurina (rodzaje Cicurina, Chorizomma i Mastigusa) została przeniesiona w 1967 przez P. Lehtinena z lejkowcowatych do ciemieńcowatych[9], a w 2015 wyniesiona do rangi rodziny Cicurinidae przez J.A. Murphy’ego i M.J. Roberts[11]. Do Hahniidae przenieśli ją w 2017 W. Wheeler i współpracownicy na podstawie analizy filogenetycznej, jednocześnie Cryphoecinae przenosząc z Hahniidae do Cybaeidae. Po zmianach wprowadzonych w 2017 do Hahniidae należą trzy grupy: Hahniinae, Cybaeolinae i grupa Cicurina. Monofiletyzm Hahniinae oraz kladu obejmującego Hahniinae i Cybaeolinae jest dobrze wsparty, ale wsparcie dla monofiletyzmu całej rodziny w wymienionym ujęciu jest umiarkowane[3].
Według World Spider Catalogue do ciemieńcowatych należy 360 opisanych gatunków, zgrupowanych w 23 rodzajach współczesnych oraz 3 rodzajach wymarłych[12][1]:
- Alistra Thorell, 1894
- Amaloxenops Schiapelli & Gerschman, 1958
- Antistea Simon, 1898
- Asiohahnia Ovtchinnikov, 1992
- Austrohahnia Mello-Leitão, 1942
- Chorizomma Simon, 1872
- Cicurina Menge, 1871
- Cybaeolus Simon, 1884
- †Cymbiohahnia Wunderlich, 2004
- †Eohahnia Petrunkevitch, 1958
- Hahnia C. L. Koch, 1841
- Hahniharmia Wunderlich, 2004
- Harmiella Brignoli, 1979
- Iberina Simon, 1881
- Intihuatana Lehtinen, 1967
- Kapanga Forster, 1970
- Lizarba Roth, 1967
- Mastigusa Menge, 1854
- Neoantistea Gertsch, 1934
- Neoaviola Butler, 1929
- Neohahnia Mello-Leitão, 1917
- Pacifantistea Marusik, 2011
- Porioides Forster, 1989
- †Protohahnia Wunderlich, 2004
- Rinawa Forster, 1970
- Scotospilus Simon, 1886
Przypisy
- ↑ a b Jason A. Dunlop, David Penney, Denise Jekel, z dodatkowym wkładem: Lyall I. Anderson, Simon J. Braddy, James C. Lamsdell, Paul A. Selden, O. Erik Tetlie: A summary list of fossil spiders and their relatives. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern, 2018. [dostęp 2018-11-14].
- ↑ a b c d e f g h i j R. Jocqué, A.S. Dippenaar-Schoeman: Spider Families of the World. Tervuren: Musée Royal de l'Afrique Central, 2006, s. 112-113, 132-133.
- ↑ a b c d e f g h Ward C. Wheeler i inni, The spider tree of life: phylogeny of Araneae based on target-gene analyses from an extensive taxon sampling. Cladistics, wyd. 6, t. 33, 2017, s. 576-616, DOI: 10.1111/cla.12182.
- ↑ Robert Rozwałka, Marzena Stańska: Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2018-11-14].
- ↑ M.J. Roberts: Spiders of Britain & Northern Europe. London: HarperCollins, 1995, s. 250-251, seria: Collins Field Guide.
- ↑ S. Mammola, P. Cardoso, C. Ribera, M. Pavlek, M. Isaia. A synthesis on cave-dwelling spiders in Europe. „Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 56, s. 301-316, 2018.
- ↑ P. Bertkau. Versuch einer natürlichen Anordnung der Spinnen, nebst Bemerkungen zu einzelnen Gattungen. „Archiv für Naturgeschichte”. 44, s. 351-410, 1878.
- ↑ E. Simon: Histoire naturelle des araignées. Paris: 1897, s. 1-192.
- ↑ a b P.T. Lehtinen. Classification of the cribellate spiders and some allied families, with notes on the evolution of the suborder Araneomorpha. „Annales Zoologici Fennici”. 4, s. 199-468, 1967.
- ↑ J. Wunderlich. Fossil spiders (Araneae) of the family Dictynidae s. l., including Cryphoecinae and Hahniinae in Baltic and Dominican amber and copal from Madagascar, and on selected extant Holarctic taxa, with new descriptions and diagnoses. „Beiträge zur Araneologie”. 3, s. 1380-1482, 2004.
- ↑ J.A. Murphy, M.J. Roberts: Spider families of the world and their spinnerets. York: British Arachnological Society, 2015.
- ↑ Hahniidae. [w:] World Spider Catalogue [on-line]. World Spider Catalog Association, 2018. [dostęp 2018-11-14].