Gujawa pospolita
Morfologia (Psidium guajava) | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
gujawa pospolita | ||
Nazwa systematyczna | |||
Psidium guajava L. Sp. pl. 1:470. 1753[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Gujawa pospolita, gruszla właściwa[6] (Psidium guajava L.) – gatunek roślin z rodziny mirtowatych, inne nazwy to guawa, guajawa, gwajawa, gojawa[7]. Pochodzi z rejonu Karaibów, Ameryki Środkowej i północnej części Ameryki Południowej[3].
Morfologia
- Pokrój
Rozłożysty krzew lub drzewo o wysokości do 10 m. Korona gęsta, kopulasta.
Pień i konary pokryte charakterystyczną brązową korą, która złuszczając się, ujawnia głębsze, matowozielone warstwy.
Naprzeciwległe, eliptyczne do podługowatych, długości 4–14 cm. Ukośnie ułożone nerwy boczne od góry zagłębione, od dołu wystające, bardzo wyraźne. Liście skórzaste, żółtozielone, od spodu szarawe i pokryte włoskami.
Białe, pojedyncze lub rosnące po trzy, do 4 cm średnicy, z licznymi żółtymi pręcikami. Wyrastają w kątach liści, przeważnie wiosną i na początku lata. Wydzielają delikatny zapach[6].
Jadalne, okrągłe lub gruszkowate o długości 3–10 cm, miękka i woskowata skórka, początkowo zielone, dojrzałe żółtawe. Miąższ owocu biały, żółtawy lub różowy, o charakterystycznym silnym piżmopodobnym zapachu, z wieloma drobnymi, jadalnymi nasionami, ułożonymi koliście.
Zastosowanie
- Jest gatunkiem niewybrednym[6]. Powszechnie uprawiana w wielu krajach tropikalnych (np. Indie, Tajlandia, Meksyk) ze względu na owoce, które można spożywać na surowo albo częściej w postaci kompotów, napojów i galaretek ze względu na niewyraźny smak w postaci surowej. Owoce gujawy należą do owoców o bardzo dużej zawartości witaminy C (ok. 230 mg w 100 g[8]) oraz β-Karotenu (0,475 mg)[8]. Zawierają również dużo pektyn, w związku z czym doskonale nadają się do wyrobu galaretek i konfitur.
- Z liści gujawy sporządza się herbatkę o działaniu przeciwbiegunkowym.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dane liczbowe na podstawie: [9] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[10] |
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-23] (ang.).
- ↑ a b Psidium guajava. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-02-27]. (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2012-02-27].
- ↑ Psidium guajava, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Tony Russel, Catherine Cutler, Martin Walters: Ilustrowana encyklopedia Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 255. ISBN 97883242-0842-5.
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b Hanna Kunachowicz i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 612, ISBN 978-83-200-5311-1 .
- ↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 612, ISBN 978-83-200-5311-1
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
Bibliografia
- Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
- Kirsten Albrecht Llamas: Tropical Flowering Plants. A Guide to Identification and Cultivation. Portland: Timber Press, 2003. ISBN 0-88192-585-3. (ang.).
- Gabriele Lahari: Egzotyczne owoce i warzywa w kuchni. Warszawa: Multico, 2007. ISBN 978-83-7073-506-7.
Linki zewnętrzne
- EoL: 2508593
- Flora of China: 200014806
- Flora of North America: 200014806
- GBIF: 5420380
- identyfikator iNaturalist: 62859
- IPNI: 600841-1
- ITIS: 27240
- NCBI: 120290
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-166741
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:600841-1
- identyfikator Tropicos: 22101794
- USDA PLANTS: PSGU
- CoL: 4PFV7