Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Guebwiller

Guebwiller
Ilustracja
Guebwiller i okolice
Herb Flaga
Herb flaga gminy Guebwiller↗
Państwo

 Francja

Region

Grand Est

Departament

Górny Ren

Powierzchnia

9,68 km²

Wysokość

254 do 620 m n.p.m.

Populacja (1 stycznia 2021)
• liczba ludności


11 137

Kod pocztowy

68500

Położenie na mapie regionu Grand Est
Mapa konturowa regionu Grand Est, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Guebwiller”
Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Guebwiller”
Ziemia47°54′N 7°12′E/47,900000 7,200000
Strona internetowa

Guebwiller [gebviˈlεːr][1] (niem. Gebweiler, alzacki Gawill'r ) – francuskie miasto liczące 11 137 mieszkańców (stan na 1 stycznia 2021 ) w Departamencie Górnego Renu, należącym do Europejskiej Wspólnoty Alzacji(inne języki), w regionie administracyjnym Grand Est. Miejscowość leży nad rzeką Lauch(inne języki), spływającą na wysokości ok. 268 m n.p.m. na Nizinę Górnoreńską. Obszar miejski Guebwiller, będący częścią ponadregionalnego parku przyrody Parc naturel régional des Ballons des Vosges, położony jest ok. 7 km w linii prostej od Grand Ballon (1424 m), najwyższego wzniesienia Wogezów. Na terenie Guebwiller, jednym z najważniejszych miast winiarskich w Alzacji, uprawiane są cztery winnice z apelacją Alsace Grand Cru. Na terenie miasta znajduje się kilka znaczących zabytków architektury, np. późnoromański kościół św. Leodegara, kościół Notre Dame – największy klasycystyczny budynek kościelny w Alzacji, późnogitycki ratusz w stylu flamboyant.

Historia

Najstarsza zachowana wzmianka o Guebwiller (łac. Gebvilla )[2] – jako Gebunvillare – pochodzi z 774 r. i znajduje się w akcie darowizny, gdzie jako dobra ziemskie przekazane zostało pobliskiemu opactwu Murbach. Do czasu Rewolucji Francuskiej (jako Gebweiler) było siedzibą wójtostwa (Vogtei Gebweiler), jednego z trzech podległych książęcemu opactwu Murbach, i leżało w obrębie Świętego Cesarstwa Rzymskiego[3]. Jako miasto rozwinęło się w XII w. wokół kościoła św. Leodegara (Saint-Léger) i zespołu zamkowego (zwanego dziś Burgstall). W latach 1270–1287 otoczono zabudowania Gebweiler murami miejskimi. W 1394 r. liczyło ono 1350 mieszkańców. Podczas wojny trzydziestoletniej, w 1634 r. miasto zostało złupione przez wojska szwedzkie, a w 1635 r. doszczętnie splądrował je stacjonujący w Colmar garnizon francuski[4]. W 1657 r. w mieście pozostało zaledwie 176 mieszkańców. Kończący wojnę trzydziestoletnią w 1648 r. pokój westfalski, przyznawał Francji prawa do Alzacji, podkreślając jednak przynależność opactwa Murbach bezpośrednio do Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a w jego obrębie leżało też Guebwiller. W drugiej połowie XVII wieku Ludwik XIV, powołując się na niejasne sformułowania w traktacie westfalskim, planował w ramach polityki zjednoczeniowej, przyłączyć do Francji resztę niemieckich dóbr książęcych. W 1680 r. włączono Guebwiller pod administrację Królestwa Francji[5][6]. Traktat pokojowy, zawarty 10 maja 1871 r. i kończący wojnę francusko-pruską, przyznawał Alzację zjednoczonemu państwu niemieckiemu. Utworzono powiat Gebweiler (Kreis Gebweiler) w okręgu Górna Alzacja (Bezirk Oberelsaß)[7]. W przeciągu XIX w. miasto urosło do rangi ważnego ośrodka przemysłu tekstylnego, drugiego co do wielkości po Miluzie. Przetwarzano tu wełnę i bawełnę. W mieście wybudowano specjalne dzielnice robotnicze. Na przełomie XIX i XX w. działały tu: jeden kościół protestancki i dwa katolickie, synagoga[8], gimnazjum, sąd rejonowy i nadleśnictwo. Po I wojnie światowej cały ten obszar został na mocy postanowień traktatu wersalskiego przyznany Francji. W trakcie II wojny światowej zajmowały go wojska Wehrmachtu i były do 1944 r. zarządzane przez Niemcy. Następnie, wraz z innymi terenami na lewym brzegu górnego Renu, Guebwiller znalazło się w granicach republiki francuskiej[9][10].

Demografia

Rozwój demograficzny do końca I wojny światowej
Rok Liczba mieszkańców Uwagi
1780 – ok. 400 domost
1793 3005
1821 3703 z tego 3284 katolików, 350 protestantów i 69 Żydów
1836 3873
1856 8971 [11]
1861 10 680 [12]
1866 12 218
1872 11 338
  1. grudnia, w 1042 domach
1880 12 452 1 grudnia, na powierzchni 980 ha, w 1078 domach, z tego 10 875 katolików, 1194 protestantów i 345 Żydów
1885 12 388 z tego 10 805 katolików, 1194 protestantów i 346 Żydów
1890 12 367 [12]
1900 13 254 przeważnie wyznania katolickiego
1905 13 313
1910 13 024 z tego 11 332 katolików, 1346 protestantów i 295 Żydów (318 Francuzów)[13]
Liczba mieszkańców od połowy XX wieku
Rok 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2017
Rezydent 10568 10840 11072 10689 10942 11525 11609 11094

Zabytki

  • Późnoromański kościół Saint-Léger (św. Leodegar) zbudowany w latach 1182-1287, po 1336 r. prezbiterium przebudowane w stylu gotyckim.
  • Dominikański­ klasztor z gotyckim kościołem w typie kościoła żebraczego (Bettelordenskirche), ze średniowiecznymi freskami na bocznych ścianach; dziś kościół służy jako sala koncertowa.
  • Kościół Notre-Dame (Najświętszej Marii Panny), zaprojektowany przez architekta Louisa Beuque z Besançon i zbudowany w latach 1760–1785, jest największą klasycystyczną budowlą sakralną w Alzacji. Bogate wyposażęnie (ambona, ołtarze, konfesjonały) autorstwa Fidela Sporera, także organy w oryginalnej obudowie z 1785 roku.
  • Synagoga, zbudowana w latach 1869-1872.
  • Zamek Neuenburg z XVIII wieku, miejska rezydencja książąt opatów Murbach.
  • Ratusz z 1514 r. w późnogotyckim stylu flamboyant.
  • Musée Théodore Deck et des pays du Florival , największe muzeum w Górnej Alzacji, po muzeach w Colmarze i Miluzie.
  • Niemiecko-francuski cmentarz wojskowy, na którym pochowano ponad 1000 Niemców i prawie 450 Francuzów poległych w czasie I wojny światowej oraz 175 Niemców poległych w czasie II wojny światowej. Zbudowany przez stronę niemiecką w 1914 r., po pierwszych walkach na tym terenie, m.in. na Hartmannswillerkopf, ostateczną formę nadano mu w 1977 r.
  • Rzędy 36 menhirów (Alignements d'Appenthal) na północny zachód od Guebwiller.
  • Kościół Saint-Léger
    Kościół Saint-Léger
  • Kościół Notre Dame
    Kościół Notre Dame
  • Synagoga
    Synagoga
  • Fragment miasta
    Fragment miasta
  • Fragment miasta
    Fragment miasta
  • Winnice Kitterlé i Saering
    Winnice Kitterlé i Saering
  • Kaplica Notre Dame du Saering
    Kaplica Notre Dame du Saering
  • Cmentarz wojskowy
    Cmentarz wojskowy

Miasta partnerskie

Miastami partnerskimi Guebwiller są włoska gmina Castelfiorentino w Toskanii oraz, ze względów historycznych szwajcarska Lucerna, założona przez opactwo Murbach.

Przypisy

  1. ↑ Gebweiler - Enzyklopädie - Brockhaus.at [online], brockhaus.at [dostęp 2024-09-17].
  2. ↑ Johann Friedrich Aufschlager: Das Elsass. Neue historisch-topographische Beschreibung der beiden Rhein-Departemente, Zweiter Theil, Johann Heinrich Heitz, Straßburg 1825, S. 121–123 (books.google.de).
  3. ↑ Georges Bischoff: Recherches sur la puissance temporelle de l’abbaye de Murbach (1229–1525) = Publications de la Société Savant d’Alsace et des Régions de l’Est. Série recherches et documents XXII. Libraire Istra, Strasbourg 1975, S. 81, 129, 159.
  4. ↑ Johann Gottfried Haymann: Neue Europäische Staats- und Reisegeographie worinnen die Lande des oberrheinischesn Kreises ausführlich vorgestellet werden. Band IV, Dresden/Leipzig 1754, S. 721–722 (books.google.de).
  5. ↑ Maximilian du Prel: Die Deutsche Verwaltung in Elsass-Lothringen 1870–1879. Denkschrift mit Benutzung amtlicher Quellen. Karl J. Trübner, Straßburg 1879, S. 6–7 (books.google.de).
  6. ↑ Legin 1980 ↓, s. 50.
  7. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2024-09-17].
  8. ↑ Jüdische Gemeinde - Gebweiler (Elsass) [online], www.xn--jdische-gemeinden-22b.de [dostęp 2024-09-17].
  9. ↑ Kanton Gebweiler [online], www.territorial.de [dostęp 2024-09-17].
  10. ↑ Landkreis Gebweiler [online], www.territorial.de [dostęp 2024-09-17].
  11. ↑ Guebwiller – Notice Communale [online], cassini.ehess.fr [dostęp 2024-07-06].
  12. ↑ a b [https://www.eirenicon.com/rademacher/www.verwaltungsgeschichte.de/els_gebweiler.html Deutsche Verwaltungsgeschichte Elsa�-Lothringen, Gebweiler] [online], www.eirenicon.com [dostęp 2024-07-06].
  13. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2024-07-06].

Bibliografia

  • Martin Zeiller: Gebwil. W: Matthäus Merian (Red.): Topographia Alsatiae etc. (= Topographia Germaniae. Tom 3). 1. wyd. Matthaeus Merian, Frankfurt am Main 1643, S. 20 (tekst w całości na Wikisource).
  • Le Patrimoine des Communes du Haut-Rhin. Band 1, Flohic Editions, Paris 1998, ISBN 2-84234-036-1, S. 476–500.
  • L. Ehret: Geschichte der Stadt Gebweiler unter Mitberücksichtigung der Geschichte der Stiftsabtei Murbach. Band I. Politische und kriegerische Ereignisse im 17. Jahrhundert. Gebweiler: J. Boltzesche Buchhandlung, 1908.
  • Philippe Legin: Die Abteikirche von Murbach im Oberelsass. Colmar: Editions S.A.E.P. Ingersheim, 1980.

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Guebwiller