Grubosz
Crassula ovata | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj |
grubosz |
Nazwa systematyczna | |
Crassula L. Sp. Pl. 282. 1753[3] | |
Typ nomenklatoryczny | |
Crassula perfoliata L.[3] |
Grubosz, rubasznica[4] (Crassula L.) – rodzaj roślin z rodziny gruboszowatych. Liczy co najmniej 209 gatunków[5] występujących w różnych częściach świata, przy czym w ogromnej większości w południowej Afryce[6]. Do polskiej flory należy tylko jeden dziko występujący gatunek – grubosz wodny zwany też uwrocią wodną (Crassula aquatica)[7][8].
Morfologia
- Pokrój
- Należą tu liczne sukulenty gromadzące wodę w mięsistych liściach i łodygach. Do rodzaju zalicza się rośliny zarówno jednoroczne, jak i byliny, a nawet krzewy. Zwykle osiągają do 0,5 m wysokości, są nagie, rzadziej owłosione[9].
- Liście
- Trwałe lub opadające, siedzące, naprzeciwległe i złączone nasadami. Blaszka mięsista, od równowąskiej do jajowatej, o długości od 0,1 mm do 7 cm[9].
- Kwiaty
- Rzadko pojedyncze, zwykle zebrane w kwiatostany wyrastające w kątach liści. Kwiaty zwykle 3- lub 4-krotne, rzadko 5-krotne. Działki kielicha zrosłe u nasady, płatki rozpostarte lub odgięte. Wolnych pręcików jest tyle co płatków korony. Słupki rozpostarte do wyprostowanych, o szyjkach krótszych od zalążni[9].
- Owoce
- Mieszki rozpostarte lub podnoszące się do wyprostowanych[9].
Systematyka
Rodzaj tworzy monotypową i bazalną w obrębie rodziny gruboszowatych Crassulaceae podrodzinę Crassuloideae Burnett (co zarazem oznacza, że jest taksonem siostrzanym wszystkich pozostałych przedstawicieli gruboszowatych)[2]. Problematyczny przez długi czas rodzaj uwroć Tillaea, obejmujący rośliny roczne wodne lub nadwodne, był długi czas na zmianę wyodrębniany albo kwestionowany[9][6]. Ostatecznie, dzięki badaniom molekularnym, okazał się być zagnieżdżony w obrębie rodzaju Crassula[6].
Bulliarda DC., Combesia A. Rich., Danielia Lem., Dinacria Haw., Globulea Haw., Gomara Adans., Grammanthes DC., Larochea Pers., Rhopalota N. E. Br., Rochea DC., Sphaeritis Eckl. & Zeyh., Tillaeastrum Britton, Vauanthes Haw.
- Wykaz gatunków[5]
- Crassula acinaciformis Schinz
- Crassula alata (Viv.) A.Berger
- Crassula alba Forssk.
- Crassula alcicornis Schönland
- Crassula alpestris L.f.
- Crassula alsinoides (Hook.f.) Engl.
- Crassula alstonii Marloth
- Crassula alticola R.Fern.
- Crassula ammophila Toelken
- Crassula ankaratrensis Desc.
- Crassula anso-lerouxiae van Jaarsv.
- Crassula aphylla Schönland & Baker f.
- Crassula aquatica (L.) Schönland – grubosz wodny, uwroć wodna[8]
- Crassula arborescens (Mill.) Willd. – grubosz drzewiasty
- Crassula atropurpurea (Haw.) D.Dietr.
- Crassula aurusbergensis G.Will.
- Crassula ausensis Hutchison
- Crassula badspoortensis van Jaarsv.
- Crassula barbata Thunb.
- Crassula barklyi N.E.Br.
- Crassula basaltica Brullo & Siracusa
- Crassula bergioides Harv.
- Crassula bevilanensis Desc.
- Crassula biplanata Haw.
- Crassula brachystachya Toelken
- Crassula brevifolia Harv.
- Crassula calcarea N.H.G.Jacobsen
- Crassula campestris (Eckl. & Zeyh.) Endl.
- Crassula capensis (L.) Baill.
- Crassula capitella Thunb.
- Crassula ciliata L.
- Crassula clavata N.E.Br.
- Crassula closiana (Gay) Reiche
- Crassula coccinea L. – grubosz szkarłatny
- Crassula colligata Toelken
- Crassula colorata (Nees) Ostenf.
- Crassula columella Marloth & Schönland
- Crassula columnaris L.f.
- Crassula compacta Schönland
- Crassula congesta N.E.Br.
- Crassula connata (Ruiz & Pav.) A.Berger
- Crassula cooperi Regel
- Crassula corallina L.f.
- Crassula cordata Thunb.
- Crassula cordifolia Baker
- Crassula cotyledonis Thunb.
- Crassula cremnophila van Jaarsv. & A.E.van Wyk
- Crassula crenulata Thunb.
- Crassula cultrata L.
- Crassula cymbiformis Toelken
- Crassula cymosa P.J.Bergius
- Crassula deceptor Schönland & Baker f.
- Crassula decidua Schönland
- Crassula decumbens Thunb.
- Crassula deltoidea Thunb.
- Crassula dentata Thunb.
- Crassula dependens Bolus
- Crassula depressa (Eckl. & Zeyh.) Toelken
- Crassula dichotoma L.
- Crassula dodii Schönland & Baker f.
- Crassula drummondii (Torr. & A.Gray) Fedde
- Crassula elatinoides (Eckl. & Zeyh.) Friedrich
- Crassula elegans Schönland & Baker f.
- Crassula elsieae Toelken
- Crassula ericoides Haw.
- Crassula exilis Harv.
- Crassula expansa Aiton
- Crassula exserta (Reader) Ostenf.
- Crassula extrorsa Toelken
- Crassula fallax Friedrich
- Crassula fascicularis Lam.
- Crassula filiformis (Eckl. & Zeyh.) D.Dietr.
- Crassula flanaganii Schönland & Baker f.
- Crassula flava L.
- Crassula foveata van Jaarsv.
- Crassula fragarioides van Jaarsv. & Helme
- Crassula fusca Herre
- Crassula ×garciae (P.V.Heath) G.D.Rowley
- Crassula garibina Marloth & Schönland
- Crassula gemmifera Friedrich
- Crassula globularioides Britten
- Crassula glomerata P.J.Bergius
- Crassula grammanthoides (Schönl.) Toelken
- Crassula granvikii Mildbr.
- Crassula grisea Schönland
- Crassula helmsii (Kirk) Cockayne – grubosz Helmsa
- Crassula hemisphaerica Thunb.
- Crassula hirsuta Schönland & Baker f.
- Crassula hirtipes Harv.
- Crassula humbertii Desc.
- Crassula hunua A.P.Druce
- Crassula inandensis Schönland & Baker f.
- Crassula inanis Thunb.
- Crassula intermedia Schönland
- Crassula kirkii (Allan) A.P.Druce & Given
- Crassula lactea Aiton – grubosz mleczny
- Crassula lanuginosa Harv.
- Crassula lasiantha E.Mey. ex Harv.
- Crassula latibracteata Toelken
- Crassula leachii R.Fern.
- Crassula longipes (Rose) M.Bywater & Wickens
- Crassula macowaniana Schönland & Baker f.
- Crassula manaia A.P.Druce & Sykes
- Crassula maputensis R.Fern.
- Crassula ×marchandii Friedrich
- Crassula mataikona A.P.Druce
- Crassula mesembrianthemops is Dinter
- Crassula mesembryanthoides (Haw.) D.Dietr.
- Crassula micans Vahl ex Baill.
- Crassula minuta Toelken
- Crassula minutissima Skottsb.
- Crassula mollis Thunb.
- Crassula montana L.f.
- Crassula morrumbalensis R.Fern.
- Crassula moschata G.Forst.
- Crassula multicaulis (Petrie) A.P.Druce & Given
- Crassula multicava Lem.
- Crassula multiceps Harv.
- Crassula multiflora Schönland & Baker f.
- Crassula muricata Thunb.
- Crassula muscosa L.
- Crassula namaquensis Schönland & Baker f.
- Crassula natalensis Schönland
- Crassula natans Thunb.
- Crassula nemorosa (Eckl. & Zeyh.) Endl.
- Crassula nodulosa Schönland
- Crassula nudicaulis L.
- Crassula numaisensis Friedrich
- Crassula nyikensis Baker
- Crassula oblanceolata Schönland & Baker f.
- Crassula obovata Haw.
- Crassula obtusa Haw.
- Crassula orbicularis L.
- Crassula ovata (Mill.) Druce – grubosz jajowaty, g. owalny
- Crassula pageae Toelken
- Crassula pallens Schönland & Baker f.
- Crassula papillosa Schönland & Baker f.
- Crassula peculiaris (Toelken) Toelken & Wickens
- Crassula peduncularis (Sm.) F.Meigen
- Crassula pellucida L.
- Crassula peploides Harv.
- Crassula perfoliata L.
- Crassula perforata Thunb.
- Crassula phascoides (Griseb.) M.Bywater
- Crassula planifolia Schönland
- Crassula plegmatoides Friedrich
- Crassula pruinosa L.
- Crassula pseudhemisphaeric a Friedrich
- Crassula pubescens Thunb.
- Crassula pustulata Toelken
- Crassula pyramidalis Thunb.
- Crassula qoatlhambensis Hargr.
- Crassula quadrifaria N.Jacobsen
- Crassula rhodesica (Merxm.) Wickens & M.Bywater
- Crassula rogersii Schönland
- Crassula roggeveldii Schönland
- Crassula ruamahanga A.P.Druce
- Crassula rubricaulis Eckl. & Zeyh.
- Crassula rudolfii Schönland & Baker f.
- Crassula rupestris L.f.
- Crassula saginoides (Maxim.) M.Bywater & Wickens
- Crassula sarcocaulis Eckl. & Zeyh.
- Crassula sarmentosa Harv.
- Crassula saxifraga Harv.
- Crassula scabra L.
- Crassula ×scabrella Haw.
- Crassula schimperi Fisch. & C.A.Mey.
- Crassula sebaeoides (Eckl. & Zeyh.) Toelken
- Crassula sediflora (Eckl. & Zeyh.) Endl.
- Crassula sericea Schönland
- Crassula ×serpentaria Schönland
- Crassula setulosa Harv. – grubosz szczecinkowaty[8]
- Crassula sieberiana (Schult. & Schult.f.) Druce
- Crassula simulans Schönland
- Crassula sinclairii (Hook.f.) A.P.Druce & Given
- Crassula sladenii Schönland
- Crassula smithii van Jaarsv., D.G.A.Styles & G.McDonald
- Crassula socialis Schönland
- Crassula solieri (Gay) F.Meigen
- Crassula southii Schönland
- Crassula spathulata Thunb.
- Crassula streyi Toelken
- Crassula strigosa L.
- Crassula subacaulis Schönland & Baker f.
- Crassula subaphylla (Eckl. & Zeyh.) Harv.
- Crassula subulata L.
- Crassula susannae Rauh & Friedrich
- Crassula tabularis Dinter
- Crassula tecta Thunb.
- Crassula tenuicaulis Schönland
- Crassula tenuipedicellata Schönland & Baker f.
- Crassula tetragona L.
- Crassula thunbergiana Schult.
- Crassula tillaea Lest.-Garl.
- Crassula tomentosa Thunb.
- Crassula tuberella Toelken
- Crassula umbella Jacq.
- Crassula umbellata Thunb.
- Crassula umbraticola N.E.Br.
- Crassula undulata Haw.
- Crassula vaginata Eckl. & Zeyh.
- Crassula vaillantii (Willd.) Roth
- Crassula venezuelensis (Steyerm.) M.Bywater & Wickens
- Crassula vestita Thunb.
- Crassula viridis (S.Watson) M.Bywater & Wickens
- Crassula volkensii Engl.
- Crassula werneri N.H.G.Jacobsen
- Crassula whiteheadii Harv.
- Crassula zombensis Baker f.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-11] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 128.
- ↑ a b Crassula. [w:] Plants of the World [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2020-05-02].
- ↑ a b c Mort, M.E., Randle, C.P., Burgoyne, P. et al.. Analyses of cpDNA matK sequence data place Tillaea (Crassulaceae) within Crassula. „Plant Syst Evol”. 283, 211, 2009.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 62. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e Reid V. Moran: Crassula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-05-12].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-04-25].
- BioLib: 108133
- EoL: 51323
- Flora of China: 108270
- Flora of North America: 108270
- GBIF: 2985823
- identyfikator iNaturalist: 57017
- IPNI: 12149-1
- ITIS: 24098
- NCBI: 3782
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30014394-2
- Tela Botanica: 86240
- identyfikator Tropicos: 40015975
- USDA PLANTS: CRASS
- CoL: 3VBP