Grajcarek
 Grajcarek w Szczawnicy – widok w stronę ujścia (zachodnią) | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Potok 3 rzędu | |
| Długość | 15 km |
| Powierzchnia zlewni |
85,5 km² |
| Źródło | |
| Miejsce | Pieniny, Beskid Sądecki |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Dunajec |
| Miejsce | |
| Wysokość |
425 m n. p. m. |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie gminy Szczawnica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
Grajcarek – potok, dopływ Dunajca[1]. Płynie u podnóża Małych Pienin i Beskidu Sądeckiego, powstaje w Jaworkach z połączenia Białej i Czarnej Wody. Płynie przez Jaworki, Szlachtową i uchodzi do Dunajca w Szczawnicy, tuż powyżej charakterystycznej skały Kotuńka, na wysokości 430 m n.p.m. Zaraz za skrzyżowaniem dróg jest most, pod którym płynie Grajcarek, a za mostem zaczyna się Droga Pienińska[2].
Za źródła Grajcarka są uznawane źródła Białej Wody, znajdujące się na wysokości ok. 950 m n.p.m. Powierzchnia zlewni 85,5 km², długość od źródeł do ujścia ok. 15 km, a średni spadek 3,5%[3]. Płynie w ogólnym kierunku ze wschodu na zachód doliną, która jest też granicą pomiędzy Pieninami a Beskidem Sądeckim. Większymi lewobrzeżnymi dopływami Grajcarka są: Skalski Potok, Kamionka (wypływająca z Wąwozu Homole), Krupianka, Czerszla, Pałkowski Potok, Klimentowski Potok. Prawobrzeżnymi dopływami są: Stary Potok, Sielski Potok, Szlachtowski Potok, Sopotnicki Potok, Skotnicki Potok[2]. Dno Grajcarka jest kamieniste. Rzeka ma duże przybory powodziowe. W górnej części biegu ma naturalne przeważnie koryto i obfituje w ryby. Uregulowany jest nieduży odcinek w obrębie Jaworek oraz cały niemal odcinek w obrębie Szczawnicy, miejscami rzeka płynie tu ciasnym i głębokim betonowym korytem.
Przez miejscową ludność był nazywany Szczawnickim Potokiem, Ruskim Potokiem lub Ruską Wodą. Walery Eljasz pisze: „Potok przez Szczawnicę płynący od wschodu na zachód zwie się Ruską Wodą, bo poczyna się wśród osad ruskich.”[4] (przed Akcją Wisła położone nad nim wsie Szlachtowa, Jaworki, Biała Woda i Czarna Woda zamieszkiwali Rusini – zob. Ruś Szlachtowska). Nazwę Grajcarek nadali mu turyści i kuracjusze szczawniccy pod koniec XIX wieku[5]. Pochodzi od tego, że kuracjusze uzdrowisk szczawnickich wrzucali do niego drobne monety – grajcary[6].
Grajcarek w Jaworkach
Grajcarek w Szlachowej – widok w stronę ujścia (zachodnią)
Grajcarek w Szczawnicy
Przypisy
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 79, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ a b Pieniński Park Narodowy. Pieniny polskie i słowackie. Mapa 1:20 000, Kraków: Wyd. Kartograficzne Polkart, lipiec 2006, ISBN 83-87873-07-1.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna [online] [dostęp 2021-10-25].
- ↑ Walery Eljasz: Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic, Poznań 1870, s. 243).
- ↑ Józef Nyka, Pieniny, wyd. IX, Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006, ISBN 83-915859-4-8.
- ↑ B.A. Węglarz, Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej, Pruszków: Wyd. diecezjalne i drukarnia w Sandomierzu, 2011, ISBN 978-83-62460-17-5.