Gowarzewo

wieś
Przydrożna figura NMP w Gowarzewie
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Kleszczewo
Liczba ludności (2021)	3327[2]
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	63-004[3]
Tablice rejestracyjne	PZ POZ
SIMC	0585087
Położenie na mapie gminy Kleszczewo Gowarzewo
Położenie na mapie Polski Gowarzewo
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Gowarzewo
Położenie na mapie powiatu poznańskiego Gowarzewo
52°21′44″N 17°07′48″E/52,362222 17,130000[1]
Strona internetowa

Gowarzewo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Kleszczewo.

Wieś szlachecka położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii pw. Narodzenia NMP w Tulcach.

Wieś leży na terenie Równiny Wrzesińskiej, bezjeziornej równiny morenowej^[5]. Gowarzewo znajduje się na wschód od Poznania, stolicy regionu. Miejscowości dzieli około 14-15 kilometrów^[2]. Gowarzewo leży 87 metrów nad poziomem morza^[6]. Przez wieś przepływa rzeka Kopel^[7].

Do miejscowości leżących najbliżej administracyjnych granic wsi, należą: Kruszewnia, Siekierki Wielkie, Trzek, Tanibórz, Tulce i Szewce^[7].

W systemie identyfikatorów i nazw miejscowości (SIMC) Gowarzewo ma identyfikator 0585087^[8].

Wieś, jak i cały obszar Gminy Kleszczewo, jest położona w środkowopolskim regionie klimatycznym. Dominują wiatry zachodnie, zaś ilość opadów w ciągu roku waha się od 500 do 550 mm. Średnia temperatura w styczniu wynosi od –1 °C do –5 °C, a w lipcu od +17 °C do +19 °C, lecz ekstremalne wartości dochodzą do 38 °C latem i –30 °C zimą^[9].

Gowarzewo bywa określane jako owalnica^[10], lub wieś o typie wielodrożnicy. Posiada zwartą zabudowę zagrodową, rozciągającą się promieniście wzdłuż trzech dróg^[11].

 Zobacz też: Kalendarium historii Gowarzewa.

W 1253, w czasie lokacji Poznania, książę wielkopolski Przemysł I zamienił swoje włości w Dębnicy, Gowarzewie, Konarskich, Waliszewie i Solcu na należący do kapituły archidiecezji gnieźnieńskiej Tymieniec^[12].

Po raz pierwszy Gowarzewo, jako wieś szlachecka, było wzmiankowane w 1387 roku, przy okazji pozwania Jutki z Knyszyna przez matkę nieznanej z imienia właścicielki wsi^[13]. Spekuluje się, że mogła nią być Hanka – żona Szymona z Byliny, albo bratowa pierwszego znanego właściciela, Wincentego „Sieroty”^[14]. Razem z braćmi Hińczą i Adamem, występował on w dokumentach dotyczących wsi w latach 1399–1418.

W okresie do 1434 w zapiskach dotyczących wsi pojawił się Jan, jako pierwszy korzystający z nazwiska Gowarzewski.

Wieś w drugiej połowie XV wieku dzieliła się na część Gowarzewskich i Komornickich (ci drudzy pojawili się w Gowarzewie w połowie wieku). W XVI wieku część odziedziczyła również rodzina Jemieleńskich.

Status quo zmienił w 1544 roku Andrzej Gowarzewski (dworzanin Łukasza Górki) sprzedając swoje dobra Janowi Wydzierzewskiemu. Potem w 1575 Gowarzewscy wrócili do wsi poprzez odkupienie swojej części, jednakże do 1615 kustosz poznański Łukasz Wydzierzawski oraz ksiądz Stanisław Wydzierzawski skupili całe Gowarzewo i przekazali jezuitom. Wieś wyszła z ich dóbr w 1776 roku.

Na pierwszą połowę XVII wieku datuje się powstanie cmentarzyska w Gowarzewie. Prawdopodobnie należało ono do lokalnej wspólnoty ewangelickiej, która mogła zostać wygnana ze wsi w okresie prześladowań czasu potopu szwedzkiego^[15].

Pod koniec XIX wieku Niemcy zbudowali we wsi dwór, a w 1903 powstał odcinek Szewce – Gowarzewo Średzkiej Kolei Powiatowej^[16]. Od 1936 do 1939 sołtysem był Stefan Górka, a zastępcą Władysław Socha – obaj powstańcy wielkopolscy, pierwszy represjonowany w PRL jako kułak. Socha natomiast ukrywał się w czasie II wojny światowej przed Niemcami, którzy wydali na niego wyrok śmierci^[17]. W trakcie wojny mieszkańcy wsi, Kazimierz Sroka i jego żona Leokadia, ukrywali żydowską dziewczynkę, Felicję Brym^[18]. Na podstawie tych wydarzeń powstał film: Oczami dziecka – Felicja z Poznania^[19]. 22 stycznia 1945 dwóch mieszkańców Gowarzewa, Leon Siwek i Władysław Szłapka, zostało zastrzelonych przez żołnierzy Armii Czerwonej^[20].

Po 1945 roku, dawniej protestancka kaplica zyskała katolicki charakter, w 1986 kupiono krzyż, który przed nią stanął, zaś w 1998 przeszła remont generalny. We wsi istniał również protestancki cmentarz, do czasu przeniesienia resztek nagrobków do Poznania w latach 70^[21]. Między 1952, a 1954 zlikwidowano odcinek Szewce – Gowarzewo Średzkiej Kolei Powiatowej, ze względu na reorganizację kolei wąskotorowych przez PKP i zmniejszenie rozstawu szyn^[16].

Od 2021 roku^[22], we wsi co roku ma miejsce „Zlot klasyków PRL”, w trakcie którego do Gowarzewa przybywają właściciele samochodów wyprodukowanych w czasach zimnej wojny. Organizatorami wydarzenia są Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Kleszczewie, Urząd Gminy w Kleszczewie oraz Daniel Iczakowski^[23][24].

• Piotr Figas (1894–?) – uczestnik powstania wielkopolskiego, odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym^[17].
• Bronisław Nickiel (1897–?) – uczestnik powstania wielkopolskiego^[17].
• Franciszek Zygmunt (1898–?) – żołnierz armii niemieckiej, uczestnik powstania wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej^[17].
• Władysław Orczykowski (1899–1919) – żołnierz Legionów Polskich, armii niemieckiej i podoficer Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
• Antoni Zygmunt (1900–1981) – uczestnik powstania wielkopolskiego^[17].
• Leon Siwek (1915–1945) – miejscowy rolnik, rozstrzelany przez żołnierzy Armii Czerwonej za przymusowe pomaganie wycofującym się Niemcom^[20].

We wsi znajdują się dwa przedszkola, posiadające 10 oddziałów, co zapewnia 200 miejsc (dane za rok 2021)^[2].

We dworze mieści się kaplica Św. Stanisława Kostki, zaś kościół pod wezwaniem tego samego patrona jest nadal w budowie. Oba obiekty kultu religijnego stanowią część Parafii Rzymskokatolickiej pw. Narodzenia NMP w Tulcach^[25][26][21].

W Gowarzewie istnieje również oddział Ochotniczej Straży Pożarnej^[27], czy boisko piłkarskie o pojemności 500 miejsc, siedziba klubu Clescevia Kleszczewo^[28].

Gowarzewo znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie przebiegających przez gminę Kleszczewo odcinków autostrady A2, drogi ekspresowej S5, drogi wojewódzkiej nr. 434 Kleszczewo – Rawicz, oraz licznych dróg powiatowych^[5].

Podstawą transportu zbiorowego we wsi są autobusy, w tym linie 431, 432, oraz 433 zintegrowane od 2017 roku z systemem transportu zbiorowego Miasta Poznania. Gowarzewo znalazło się tym samym w strefie taryfowej B^[29] można również dojechać do Swarzędza darmową linia 489 kursująca w dni robocze od września do czerwca.

Jedyną we wsi komisją wyborczą jest Obwodowa Komisja Wyborcza numer 2, której siedziba mieści się w świetlicy wiejskiej przy ulicy Strzeleckiej. Nie jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych. W jej granicach znajdują się również Komorniki, Szewce i Tanibórz. Gowarzewo należy do sejmowego okręgu wyborczego nr 39 i senackiego nr 90^[30].

Również w wyborach prezydenckich jedyna w Gowarzewie komisja znajduje się w świetlicy wiejskiej, obejmując Komorniki Szewce i Tanibórz^[31][32].

Na czas wyborów do Parlamentu Europejskiego jedyna we wsi komisja powstaje w świetlicy wiejskiej, również obejmując sąsiednie sołectwa. Gowarzewo znajduje się w okręgu wyborczym nr 7^[33].

W czasie wyborów do rady gminy tworzy się na terenie sołectwa Gowarzewo trzy okręgi wyborcze: nr 7 nr 8 i nr 9. W każdym z nich dochodzi do wyboru jednego kandydata do rady gminy (z 15 łącznie). Komisja znajdująca się w świetlicy wiejskiej przy ulicy Swarzędzkiej obejmuje wszystkie trzy okręgi do rady gminy, okręg nr 7 w wyborach do rady powiatu w Poznaniu, okręg nr 3 wyborach do sejmiku województwa wielkopolskiego oraz jeden z okręgów w wyborach wójta gminy Kleszczewo^[34].

• Gowarzewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 756 .
• Gowarzewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 527 .