Karczmiska

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	opolski
TERC	0612032
Siedziba	Karczmiska Pierwsze
Wójt	Alicja Bełcik (od 2024)[1]
Powierzchnia	95,21 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	5666[2]
• gęstość	59,9 os./km²
Nr kierunkowy	81
Tablice rejestracyjne	LOP
Adres urzędu: ul. Centralna 17 24-310 Karczmiska Pierwsze
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 19[3][4] Liczba miejscowości 20[4]
Położenie na mapie województwa
51°13′48″N 21°59′20″E/51,230000 21,988889
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Karczmiska – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie opolskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie lubelskim.

Oficjalna siedziba gminy to Karczmiska (nie istnieje taka miejscowość)^[5][6], choć urząd gminy znajduje się we wsi Karczmiska Pierwsze.

Według danych z 30 czerwca 2004^[7] gminę zamieszkiwały 6272 osoby.

Karczmiska zwane pierwotnie „Krampą” zostały łącznie z Wietrzną Górą (później Kazimierzem Dolnym), nadane w 1181 roku przez Kazimierza Sprawiedliwego Norbertynkom Zwierzynieckim spod Krakowa i odtąd ciąg własnościowy układał się podobnie jak w Kazimierzu.

Wieś Karczmiska należała do starostwa Kazimierskiego i łącznie z nim w XV wieku była własnością rodziny Ostrowskich. W XVI i do połowy XVII wieku przeszła w posiadanie rodziny Firlejów, po czym kolejno: Lubomirskich, Radziwiłłów, Sanguszków i Sapiehów.

Żaden z tych utytułowanych rodów nie posiadał tu nigdy swojej siedziby rezydencjonalnej. Istniał tu natomiast folwark starościński zamieszkiwany przez kolejnych dzierżawców rekrutujących się spośród średniej szlachty. W skład folwarku wchodził budynek rezydencjonalny oraz drewniane zabudowania folwarczne. Po rozbiorach upadła instytucja starostw, które jako królewszczyzny przeszły na rzecz skarbu państwa.

W 1819 roku Królestwo dokonało transakcji z ks. Anną z Sapiehów Sanguszkową II voto Sewerynową Potocką, która za swoje dobra (Szydłowiec i Orańsko) otrzymała za dopłatą dawne starostwa kazimierskie i wąwolnickie, w tym także Karczmiska.

W 1829 roku dobra te odkupił od niej ks. Adam Czartoryski z pobliskich Puław, któremu jednak rząd carski skonfiskował je w 1832 roku za czynny udział w Powstaniu listopadowym. Później starostwo nabyli Wesselowie. W 1908 roku spadkobiercy sprzedali Karczmiska Romualdowi, Zbigniewowi Strażycowi. W trzy lata później właściciel rozprzedał znaczną część gruntów, z których utworzono 60 kolonii.

W drugiej połowie XIX wieku na terenie gminy miały miejsce wystąpienia chłopów walczących o ziemię i serwituty. W 1861 mieszkańcy Karczmisk odmówili odrabiania pańszczyzny, a w 1903 wniesienia składki szkolnej.

Od 1917 roku majątek prowadzi wdowa po Zbigniewie, a następnie przejmują go dzieci Stanisława Stażyca i jego siostra Janina za Wincentym Radyszkiewiczem. Nowy właściciel mieszkający w pałacyku dokonał rozbudowy dworu Wesslów.

Po wojnie majątek rozparcelowano na mocy reformy rolnej.

Według danych z roku 2002^[8] gmina Karczmiska ma obszar 95,21 km², w tym:

• użytki rolne: 72%
• użytki leśne: 22%

Gmina stanowi 11,84% powierzchni powiatu.

Dane z 30 czerwca 2004^[7]:

Piramida wieku mieszkańców gminy Karczmiska w 2014 roku^[2].

Bielsko, Chodlik, Głusko Duże-Kolonia, Głusko Duże, Górki, Jaworce-Mieczysławka, Karczmiska Drugie, Karczmiska Pierwsze, Karczmiska Pierwsze Kolonia, Noworąblów, Słotwiny, Słotwiny – Czerwone Łąki, Uściąż, Uściąż-Kolonia, Wolica, Wolica-Kolonia, Wymysłów, Zaborze, Zagajdzie^[3]

Miejscowości bez statusu sołectwa: Głusko Małe, Zaborze-Kolonia.

Kazimierz Dolny, Łaziska, Opole Lubelskie, Poniatowa, Wąwolnica, Wilków