Gene Hackman

Gene Hackman (2008)
Imię i nazwisko	Eugene Allen Hackman
Data i miejsce urodzenia	30 stycznia 1930 San Bernardino
Data i miejsce śmierci	17 lutego 2025 Santa Fe
Zawód	aktor, pisarz
Współmałżonek	Faye Maltese (1956–1986; rozwód) Betsy Arakawa (1991–2025; śmierć)
Lata aktywności	1961–2004 (aktor) 1999–2013 (pisarz)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Gene Hackman, właśc. Eugene Allen Hackman (ur. 30 stycznia 1930 w San Bernardino, zm. 17 lutego^[1] 2025 w Santa Fe) – amerykański aktor filmowy, teatralny i telewizyjny oraz pisarz.

Jeden z najwybitniejszych aktorów w historii amerykańskiego kina. W trakcie kariery stworzył skrajnie różne postacie – zarówno szlachetnych bohaterów, jak i czarne charaktery, choć ze względu na aparycję nie był obsadzany w rolach amantów. Jego postacie to głównie dojrzali mężczyźni, profesjonaliści w jakimś fachu, o złożonej psychice, często stawiani w sytuacjach z dylematami moralnymi^[2]. Często grał funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa (policjantów, detektywów, agentów)^[3]. Stworzył szereg cenionych kreacji, m.in. niezłomnego detektywa Jimmy’ego „Popeye’a” Doyle’a we Francuskim łączniku, bohaterskiego pastora w Tragedii „Posejdona”, speca od podsłuchów w filmie Rozmowa czy gen. Stanisława Sosabowskiego w O jeden most za daleko, Lexa Luthora w serii filmów o Supermanie^[4].

W karierze, która trwała ponad sześć dekad, zdobył dwa Oscary, cztery Złote Globy, Nagrodę Gildii Aktorów Ekranowych, dwie nagrody BAFTA i Srebrnego Niedźwiedzia. Był pięciokrotnie nominowany do Oscara; otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora pierwszoplanowego jako niezłomny detektyw Jimmy „Popeye” Doyle w dramacie kryminalnym Williama Friedkina Francuski łącznik (1971) i dla najlepszego aktora drugoplanowego jako „Mały” Bill Daggett w westernie Clinta Eastwooda Bez przebaczenia (1992). Ponadto był trzy razy nominowany do tej nagrody: za rolę pierwszoplanową Bucka Barrowa, starszego brata Clyde’a (Warren Beatty) w biograficznym dramacie kryminalnym Arthura Penna Bonnie i Clyde (1967), rolę drugoplanową profesora college’u Gene’a Garrisona w dramacie Gilberta Catesa Nigdy nie śpiewałem dla mojego ojca (1970) i agenta Ruperta Andersona w dramacie kryminalnym Alana Parkera Missisipi w ogniu (1988)^[5].

Urodził się w San Bernardino w Kalifornii jako syn Ann Lydii Elizabeth (z domu Gray) i Eugene’a Ezry Hackmana^[6]. Jego ojciec był Amerykaninem, a matka – Kanadyjką, urodzoną w hrabstwie Lambton w Ontario^[7]. Jego przodkowie to Anglicy, Niemcy, Szkoci i Holendrzy^[7]. Wychowywał się w Danville w Illinois. Pochodził z rodziny robotniczej^[8].

Kiedy miał 15 lat, został wyrzucony ze szkoły, a następnie trafił do United States Marine Corps^[8], w której służył w latach 1947–1950 jako disc jockey i prezenter wiadomości dla stacji radiowej jednostki^[9]. Przez sześć miesięcy studiował dziennikarstwo na Uniwersytecie Illinois w Urbanie^[9]. Studiował w nowojorskiej szkole radiowej^[9]. Uczył się aktorstwa w Pasadena Playhouse^[10].

W 1958 zadebiutował na scenie off-Broadwayu w przedstawieniu Chaparral^[6]. W 1959 wystąpił jako John Kempe w produkcji off-broadwayowskiej Świętość Margery Kempe^[11]. Po raz pierwszy wystąpił na ekranie w niewielkiej roli policjanta w biograficznym dramacie kryminalnym Mad Dog Coll (1961) z Tellym Savalasem i jako Joe Lawson w serialu kryminalnym Tallahassee 7000 (1961) z Walterem Matthau. W 1963 trafił na Broadway jako Charles Widgin Rochambeau w sztuce Irwina Shawa Dzieci z ich gier^[12].

Pierwszą znaczącą rolę jako Norman zagrał w dramacie Roberta Rossena Lilith (1964). Gwiazdą tego filmu był Warren Beatty, który namówił Arthura Penna do obsadzenia Hackmana w filmie Bonnie i Clyde. Aktor za rolę Bucka, wspólnika tytułowej pary gangsterów, otrzymał swoją pierwszą nominację do Oscara, a jego kariera nabrała rozpędu. Prawdziwą gwiazdą stał się po zagraniu detektywa Popeye’a Doyle’a we Francuskim łączniku (1971), za rolę w którym otrzymał Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego. Następnie zagrał m.in. włóczęgę w Strachu na wróble (Scarecrow, 1973), człowieka uwikłanego w mafijne porachunki w Zasadzie domina (Domino Principle, 1977), ojca poszukującego syna zaginionego podczas wojny wietnamskiej w Niespotykanym męstwie (Uncommon Valor, 1983) i trenera koszykówki w Mistrzowskim rzucie (Hoosiers, 1986)^[13].

W latach 80. należał do grona najbardziej zapracowanych aktorów – tylko w latach 1987–1988 nakręcił dziewięć filmów^[3]. Za rolę agenta FBI w dreszczowcu kryminalnym Missisipi w ogniu (Mississippi Burning, 1988) był nominowany do Oscara^[8]. Za występ jako szeryf „Mały” Bill Daggett w westernie Clinta Eastwooda Bez przebaczenia (1992) otrzymał Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego.

Z aktorstwa wycofał się w 2004, kiedy to pojawił się po raz ostatni na ekranie w filmie Witamy w Mooseport, gdzie wcielił się w rolę byłego prezydenta USA, który kandyduje na urząd burmistrza małego miasteczka.

Wspólnie z archeologiem podwodnym Danielem Lenihanem napisał trzy powieści: Wake of the Perdido Star (1999), Justice for None (2004) oraz Escape from Andersonville (2008).

1 stycznia 1956 zawarł związek małżeński z Filipą „Faye” Maltese^[14], z którą miał syna Christophera (ur. 1960) oraz dwie córki – Elizabeth Jean i Leslie Anne. W 1986 doszło do rozwodu^[14]. W latach 1973–1974 był związany z Cloris Leachman^[14]. W grudniu 1991 ożenił się z Betsy Arakawą^[14].

26 lutego 2025 Hackman, jego żona Betsy Arakawa i jeden z trzech psów zostali znalezieni martwi w ich domu w Santa Fe^[15]. Dane uzyskane z rozrusznika serca Hackmana sugerują, że nie żył on od dziewięciu dni, a jego serce zatrzymało się 17 lutego^[16]. 28 lutego kontrola rezydencji nie wykazała żadnych wycieków gazu, co wyklucza zatrucie tlenkiem węgla^[17].

• Lista laureatów co najmniej dwóch aktorskich Oscarów

• Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992. ISBN 83-85195-83-1. Brak numerów stron w książce
• Janusz Skwara. Gene Hackmana zwycięstwo i zmęczenie. „Film”. nr 27 (179/IV), s. 16, 22, 4 lipca 1976. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
• Teresa Krzemień. Być sobą i grać. Perfekcjonista nieudacznik. „Film”. nr 44 (1508/XXXII), s. 9, 30 października 1977. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
• Portret na życzenie: Gene Hackman. „Film”. nr 12 (1916/XLI), s. 22–23, 26 marca 1986. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 

• Gene Hackman (1930–2025) w bazie IMDb (ang.)
• Gene Hackman w bazie Notable Names Database (ang.)
• Gene Hackman w bazie Filmweb
• Gene Hackman w bazie Discogs.com (ang.)