Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Głuptak (zwyczajny)

Głuptak (zwyczajny)
Morus bassanus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

głuptakowe

Podrząd

głuptakowce

Rodzina

głuptaki

Rodzaj

Morus

Gatunek

głuptak (zwyczajny)

Synonimy
  • Pelecanus bassanus Linnaeus, 1758[1]
  • Moris bassana (Linnaeus, 1758)[2]
  • Sula bassana (Linnaeus, 1758)[1]
  • Sula bassanus (Linnaeus, 1758)[1]
  • Sula americana Bonaparte, 1838[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
zielone punkty to kolonie lęgowe
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Głuptak (zwyczajny)[4], głuptak biały (Morus bassanus) – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny głuptaków (Sulidae). Nie jest zagrożony.

Systematyka

Jest to gatunek monotypowy[5]. Blisko spokrewniony z głuptakiem przylądkowym (Morus capensis) i głuptakiem australijskim (Morus serrator) – dawniej te trzy taksony zaliczano do jednego gatunku[6].

Pochodzenie nazwy polskiej
Niezbyt pozytywnie kojarząca się nazwa rodziny i rodzaju pochodzi z czasów, gdy na te ptaki polowano. Troska o swoje potomstwo była tak silna, że rodzice nie uciekali przed ludźmi i siedzieli na gniazdach, dopóki ich nie zabito. Powierzchowna ocena o łatwym łupie dała słowne połączenie „głupiego ptaka” – głuptaka, oczywiście niesłusznie.

Zasięg występowania

Kolonie lęgowe głuptaka znajdują się na wybrzeżach i wyspach północnego Atlantyku, m.in. na Wyspach Brytyjskich, w Norwegii, Islandii czy Nowej Fundlandii. Poza sezonem lęgowym koczuje na morzu, sięgając nawet do równika.

Pojawia się sporadycznie również na polskim wybrzeżu Bałtyku – do 2018 roku stwierdzony 36 razy, obserwowano łącznie 41 osobników[7], zaś w latach 2019–2021 odnotowano aż 73 stwierdzenia (obserwowano 104 osobniki); niektóre stwierdzenia mogły jednak dotyczyć tych samych, przemieszczających się osobników[8].

Charakterystyka

Głuptak
wydawane odgłosy
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.
Cechy gatunku
Upierzenie białe, pierwszorzędowe lotki ciemne, głowa i szyja żółtawa. W okolicach nasady dzioba i oka czarna naga skóra. Oczy z białą tęczówką, dziób mocny, klinowaty, szaroniebieski, ostro zakończony spiczastym czubkiem o zębatych brzegach. Nogi ciemne. Wielkością równa się gęsi. Osobniki młodociane brązowe z białym perełkowaniem, o białym brzuchu pokrytym brązowymi plamami, lotki i sterówki czarne. Ptak na pół wędrowny. Ptaki północne i europejskie wracają z Morza Śródziemnego między lutym a kwietniem. Lata znakomicie dzięki długim i wąskim skrzydłom nadającym mu szybkości. W czasie pikowania dobrze widać ich spiczasty ogon. Głos głuptaka przypomina szczekanie „arrah”.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 87–100 cm[9]
rozpiętość skrzydeł 165–180 cm[9]
masa ciała 2,3–3,6 kg[6]

Ekologia

Głuptaki w kolonii lęgowej na wyspie Little Skellig w Irlandii
Wyspa Grassholm z kolonią głuptaków, Walia
Biotop
Wody przybrzeżne mórz strefy umiarkowanej i chłodnej.
Gniazdo
Stanowi je kupka wodorostów, trawa i patyki. To ptak towarzyski, gnieździ się kolonijnie na wyspach i stromych, skalistych wybrzeżach. Największa kolonia znajduje się na Bonaventure Island w Quebecu (w szczytowych okresach około 60 000 par). Największa kolonia europejska jest na wyspach św. Kildy w archipelagu Hebrydów (w szczytowych okresach osiąga również około 60 000 par)[10]. Inne duże kolonie lęgowe znajdują się na wyspie Grassholm u wybrzeży Walii (około 40 000 par), oraz wyspie Little Skellig na wybrzeżu Irlandii (około 22 500 par). Niektóre kolonie liczą kilka stuleci.
Jajo z kolekcji muzealnej
Jaja
W sezonie lęgowym znoszą jedno jasnobłękitne jajo.
Wysiadywanie i dorastanie
Jaja wysiadywane są przez obydwoje rodziców, którzy ogrzewają je swoimi stopami przez 43–45 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 60 dniach. Po wykluciu rodzice karmią pisklę rybami morskimi. By pobrać pokarm, musi wsadzić głęboko dziób do przełyku rodzica. Karmienie jest obfite niezależnie od pory dnia i nocy, co sprawia, że po 10 tygodniach życia młode przypomina kulkę tłuszczu i jest nawet o kilogram cięższe od ptaka dorosłego. Tę podwyższoną masę jednak szybko spalają. Po opuszczeniu gniazda wprawdzie nie umieją jeszcze latać, ale dobrze już nurkują, przemierzając dziesiątki kilometrów. Jako 15-tygodniowe ptaki są już zupełnie samodzielne gdyby nie to, że muszą nauczyć się jeszcze nurkowania z lotu. Młode są ciemnobrązowe, biało nakrapiane. Łatwo można odróżnić ptaki dwuletnie, z białą głową, szyją, przednimi brzegami piór i biało obrzeżonym upierzeniem grzbietowym, od trzyletnich, o barwie dorosłych osobników, choć z niecałkowicie białymi sterówkami i piórami na ramionach. Uzyskują całkowicie wygląd dorosłych ptaków w piątym roku życia.
Pożywienie
Ryby.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje głuptaka za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,5–1,8 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].

W Polsce głuptak podlega ścisłej ochronie gatunkowej[11].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Morus bassanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b D. Lepage: Northern Gannet Morus bassanus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).
  3. ↑ a b Morus bassanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sulidae Reichenbach, 1849 (1836) – głuptaki - Gannets and Boobies (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-20].
  5. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Storks, frigatebirds, boobies, darters, cormorants. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
  6. ↑ a b Carboneras, C., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Northern Gannet (Morus bassanus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-26].
  7. ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019. 
  8. ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022. 
  9. ↑ a b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 40–41. ISBN 83-7311-341-X.
  10. ↑ Gannet. The bird with a crash helmet, [w:] St Kilda wee guide [online], The National Trust for Scotland [dostęp 2018-04-21] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-21].
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C5%82uptak