Horská záchranná služba (ze słow. „Górskie Pogotowie Ratunkowe”, HZS) – państwowa zawodowa służba na Słowacji, zajmująca się przede wszystkim ratownictwem górskim. Członek Międzynarodowego Komitetu Ratownictwa Alpejskiego. Siedzibą Pogotowia jest Stary Smokowiec (początkowo Poprad).

Historia ratownictwa górskiego na terytorium obecnej Słowacji sięga roku 1882, kiedy to Węgierskie Towarzystwo Karpackie przeprowadziło pierwsze szkolenie ratownicze dla przewodników górskich. W 1950 roku powstała profesjonalna Tatranská horská služba („Tatrzańskie Pogotowie Górskie”), którą cztery lata później włączono do nowo powstałej ogólnokrajowej Horskiej služby („Pogotowia Górskiego”). Wreszcie z początkiem 2003 roku powołano do życia Horską záchranną službę.

10 lipca 2002 roku słowacka Rada Narodowa przyjęła ustawę nr 544/2002 o Górskim Pogotowiu Ratunkowym (Zákon o Horskej záchrannej službe), przewidującą powołanie państwowej służby finansowanej z budżetu państwa, podlegającej Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Pogotowie to zostało włączone w krajowy system ratownictwa medycznego. Ustawa ta przenosiła także na nowo powstałą organizację własność składników majątkowych służących ratownictwu górskiemu, które dotąd przysługiwały Pogotowiu Górskiemu TANAP-u.

Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2003 roku. Jej nowelizacja z 2006 roku wprowadziła odpłatność za akcje ratunkowe Pogotowia nawet wówczas, gdy poszkodowany nie złamał żadnej z reguł obowiązujących w górach^[1][2].

Ustawa o HZS określa także teren, w którym Pogotowie powinno podejmować powierzone mu zadania. Obejmuje on:

• Beskid Żywiecki (dosłownie Stredné Beskydy^[2][3]),
• Małą Fatrę,
• Niżne Tatry,
• Pieniny,
• Słowacki Raj,
• Tatry,
  • Tatry Bielskie,
  • Tatry Wysokie,
  • Tatry Zachodnie,
• Wielką Fatrę.

Do tak zakreślonego terenu zaliczyć należy nie tylko powierzchnię wymienionych gór i płaskowyżów, lecz także znajdujące się w ich obrębie jaskinie.

Dokładne granice poszczególnych stref wyznaczyło rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 9 października 2007 roku^[3].

Zlecone ustawą zadania HZS są szersze od tych, które wykonuje choćby polskie Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, gdyż nie ogranicza się wyłącznie do ratownictwa górskiego. Zgodnie z paragrafem 4 ustawy do obowiązków słowackiego pogotowia należą:

• organizowanie i prowadzenia akcji ratunkowych, szczególnie wspólnie z pogotowiem ratunkowym,
• prowadzenie działalności informacyjnej związanej z bezpieczeństwem osób,
• znakowanie miejsc zagrażających bezpieczeństwu osób,
• montaż i utrzymanie ułatwień na niebezpiecznych odcinkach trasy,
• prowadzanie działań związanych z zagrożeniem lawinowym,
• udział w poszukiwaniu osób zaginionych,
• uczestnictwo – na wniosek – w ubezpieczaniu imprez sportowych i innych,
• znakowanie tras,
• zapewnienie funkcjonowania baz HZS.

Oprócz obowiązków ustawa nadaje pracownikom Pogotowia również szereg uprawnień związanych z pełnioną służbą. Wśród nich znajduje się prawo do wjazdu bez potrzeby uzyskiwania zezwolenia na tereny górskie wyłączone z normalnego ruchu drogowego, stosowanie własnego systemu alarmów, pistoletów sygnałowych, a także prawo do stosowania materiałów wybuchowych w wypadkach kontrolowanego wywoływania lawiny. Członkowie służby mogą również bezpłatnie korzystać ze znajdujących się na terenie działania kolei linowych oraz innych udogodnień technicznych, jak również w niezbędnym zakresie przekraczać granicę państwową^[a]. Ratownikom górskim przysługuje również prawo do wydawania poleceń dotyczących bezpieczeństwa oraz prawo wglądu do ksiąg spacerów i wyjść.

Aby zostać ratownikiem HZS, wymagane jest co najmniej wykształcenie średnie, przejście testów zdrowotnych oraz sprawnościowych (wspinaczka, narciarstwo, orientacja w terenie) i posiadanie prawa jazdy kategorii B. Kandydat musi także stale zamieszkiwać w pobliżu rejonu, w którym ma zamiar pełnić służbę. Kiedy przesłanki te zostaną spełnione, kandydat zobowiązuje się do ukończenia w określonym terminie szkoły średniej ochrony zdrowia na kierunku ratownik medyczny, jednocześnie deklarując, że nie był wcześniej karany (niezbędne jest przedłożenie odpisu z rejestru skazanych). Wymogi te ratownik musi spełniać przez cały okres zatrudnienia^[4].

Podczas pracy w HZS istnieje następujący schemat ścieżki awansów:

• młodszy ratownik (mladší záchranár),
• ratownik (záchranár),
• starszy ratownik (starší záchranár),
• ratownik ekspert (záchranár expert),
• ratownik specjalista (záchranár špecialista),
• naczelnik (náčelník),
• kierownik (manažér),
• starszy kierownik (starší manažér),
• kierownik naczelny (vrchný manažér)^[5].

• Ustawa nr 544 z 10 lipca 2002 roku o Górskim Pogotowiu Ratunkowym. [w:] Elektronická zbierka zákonov [on-line]. Wolters Kluwer. [dostęp 2014-01-12]. (słow.).
• Statut Horskiej záchrannej služby. HZS.sk. [dostęp 2012-02-18]. (słow.).

• Oficjalna strona Horskiej záchrannej služby (słow.)