Fort II
Fort 2

nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1]
Brama główna fortu
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Adres	ul. Obodrzycka ob. 6 ark. 24 dz. 4/6[2]
Typ budynku	fort
Architekt	Hans von Biehler
Rozpoczęcie budowy	1878
Ukończenie budowy	1882
Ważniejsze przebudowy	1888-1889, 1913-1914, po 1941
Właściciel	Miasto Poznań[2]
Plan budynku
Położenie na mapie Poznania Fort II Fort 2
Położenie na mapie Polski Fort II Fort 2
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Fort II Fort 2
52°22′21″N 16°57′57″E/52,372500 16,965833
Multimedia w Wikimedia Commons

Fort II (Stülpnagel, Aleksandra Kraszewskiego) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Żegrzu przy ulicy Obodrzyckiej^[1].

Zbudowany został w latach 1878–1882, w pierwszym etapie budowy twierdzy fortowej^[3][4]. Wykonawcą robót była firma Degen Forsten und Wilhelmi, koszt budowy wyniósł 2 mln marek, a do prac wykorzystano także jeńców francuskich^[4].

Fort otrzymał nazwę Stülpnagel, na cześć Friedricha von Stülpnagela. W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort II otrzymał imię Aleksandra Kraszewskiego.

W 1941 obiekt zajęła firma Telefunken Gesellschaft fur drahtlose Telegraphie i ulokowała tam produkcję^[5].

W 1945, podczas bitwy o Poznań, 1083 pułk piechoty próbował zdobyć fort nacierając od południowego wschodu (po zdobyciu Fortu Ia) i zachodu^[6][7]. Walki trwały od 4 do 7 lutego 1945^[8]. 8 lutego 1945, po opanowaniu Rataj, niemiecka załoga opuściła fort, a oddziały broniące Żegrza wycofały się^[9][7][10].

Po II wojnie światowej fort był użytkowany przez wojsko, milicję, a później wykorzystywany na cele magazynowe^[5].

Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)^[11]. Obiekt jest zachowany w bardzo dobrym stanie, brak jakichkolwiek zniszczeń budowlanych, roślinność nie jest dziko rozrośnięta. Część fortu została poddana rewitalizacji przez Stowarzyszenie Lepszy Świat^[12][13]. W latach 2014– 2017 fortem opiekowała się Fundacja Familijny Poznań. Od 2018^[14] roku fort był pod opieką Fundacji Fort, która planowała jego rewitalizację^[15][16]. Chciała stworzyć na Żegrzu Fort Kultury^[14].

Zbudowany na narysie symetrycznego sześcioboku^[4]. Dojazd zapewniała droga forteczna i droga rokadowa (ul. Obodrzycka i Forteczna)^[4], dojazd do miasta – ulica Rzeczańska^[17].

Kąt między odcinkami czoła – 140°^[18]. Otoczony jest wałami: artyleryjskim z 13 trawersami i piechoty^[4]. Majdan podzielony jest nasypem^[4]. Obiekty otoczone są suchą fosą (szerokość 9–10 m i głębokość 9 m), o murowanych skarpach i 3 kaponierach (czołowa i dwie barkowe)^[19] .

W latach 1888–1889 fort wzmocniono, a na skrzydłach dobudowano sześciostanowiskowe baterie^[20][21]. W latach 1913–1914 na przeciwskarpie wybudowano dwa betonowe schrony dla drużyn przeciwszturmowych^[20][21]. W tym samym okresie przemurowano niektóre wejścia zaopatrując je w nowe drzwi.

Po 1941, po zajęciu obiektu na cele produkcyjne, wybudowano bocznicę kolejową oraz rampę rozładowczą, które znajdowały się w części szyjowej^[5]. Fosa została zadaszona, jej dno pokryte posadzką betonową, i wykorzystana jako hale produkcyjne^[5].

W latach 80. XX wieku została zlikwidowana bocznica kolejowa do fortu^[5].

• Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 354-356., ryc.
• Janusz Karwat. Ratajskie fortyfikacje. „Kronika Miasta Poznania”. 3/2001, s. 149-163. Wydawnictwo Miejskie. (pol.). , fot., rys.
• Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.