Fallingwater
 Widok na budynek (2007) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Miejscowość | |
| Adres |
1491 Mill Run Rd, Mill Run, PA 15464, Stany Zjednoczone |
| Typ budynku |
Dom |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor |
Edgar Kaufmann |
| Rozpoczęcie budowy |
1936 |
| Ukończenie budowy |
1939 |
| Pierwszy właściciel |
Edgar Kaufmann |
| Obecny właściciel |
Western Pennsylvania Conservancy |
Położenie na mapie Pensylwanii  | |
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |
 39°54′22″N 79°28′05″W/39,906111 -79,468056
| |
| Strona internetowa | |
Fallingwater – dom zaprojektowany przez amerykańskiego architekta Franka Lloyda Wrighta w 1935 roku w południowo-zachodniej Pensylwanii, ok. 110 km od Pittsburgha[1]. Dom zbudowany został częściowo nad wodospadem (ang. fallingwater lub waterfall) na potoku Bear Run rzeki Youghiogheny[2].
Fallingwater stanowił dom letniskowy rodziny właściciela, Edgara Kaufmanna, właściciela domu towarowego w Pittsburghu. W roku 1963 został przekazany na cele publiczne i przekształcony w muzeum[3]. Odwiedza go 120 000 gości rocznie.
W 2019 roku budynek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako jedno z ośmiu dzieł architektury XX wieku Franka Lloyda Wrighta[4].
Historia
Liliane i Edgar Kaufmannowie poznali osobiście Franka Lloyda Wrighta w 1934 roku. Wcześniej Edgar Kaufmann prowadził korespondencję z Wrightem w związku z zaangażowaniem obu w programy z zakresu reform Nowego Ładu wprowadzonych przez prezydenta Roosevelta. W 1934 syn Edgara, Edgar Kaufmann Jr. rozpoczął praktykę w programie architektury komunalnej Taliesin Fellowship założonym przez Wrighta i jego żonę[5].
Przekonani o podzielaniu ich miłości do przyrody przez Wrighta zlecili mu wybudowanie domu letniskowego nad Bear Run w stanie Pensylwania. Architekt postanowił w swoim projekcie zawrzeć wodospad jako „integralną część życia” mieszkańców projektowanego domu[3].
18 grudnia 1934 roku Wright odwiedził Bear Run rozpoczął badanie obszaru, na którym miał stanąć dom.
Według współpracowników architekta, ten miał zwlekać kilka miesięcy z opracowaniem projektu. W ok. dwie godziny narysował projekt domu gdy w międzyczasie Kaufmann jechał go odwiedzić[6]. Wstępne plany zostały przekazane inwestorowi w styczniu, budowę rozpoczęto w kwietniu 1936[7]. W grudniu następnego roku zostają ukończone prace budowlane a Kaufmanowie wprowadzają się do nowego domu. W 1939 zostaje dobudowana część dla gości[8].
Koszt budowy wyniósł ok. 150 tysięcy dolarów (pierwotne szacunki oscylowały około 35 tysięcy)[8]. Powierzchnia domu wyniosła 495 metrów kwadratowych powierzchni, z czego 268 m² zajmują pomieszczenia, a 227 m² tarasy[9].
W 1963 Edgar Kaufmann Jr. przekazał dom władzom stanu Pensylwania pod utworzenie w nim muzeum. Fallingwater wymagał jednak znaczących remontów i konserwacji. Prace renowacyjne prowadzono ponad 20 lat, a ich koszt wyniósł 11,5 miliona dolarów[9].
Styl i konstrukcja
Fallingwater jest uważany za jedno z największych dzieł Franka Lloyda Wrighta. Modernistyczny dom zbudowany z łamanego kamienia (wydobywanego z okolicznych kamieniołomów[9]) zdaje się wyrastać ze skalnego podłoża. Konstrukcja „wybiega” w przestrzeń dwiema kondygnacjami białych, prostokątnych tarasów, zawieszonych nad płynącym pod domem wodospadem[10].
Projekt jest sztandarową realizacją koncepcji Wrighta dotyczącej architektury organicznej, mającej dążyć do integracji ludzi, architektury i natury. Architekt uważał, że architektura musi wykorzystywać cechy przyrody w swoim otoczeniu. Centralną częścią domu wydaje się stanowić kamienny komin domu, do którego za pomocą wsporników są przymocowane tarasy, zdające unosić się w powietrzu. Te rozległe tarasy zajmują niemal połowę powierzchni budynku. Pomieszczenia w środku mają niskie sufity przez co tworzą wrażenie przebywania w osłoniętej jaskini wśród rozciągającego się przez wszechobecne, horyzontalne okna surowego krajobrazu[11]. Ciemne i wąskie przejścia zostały zaprojektowane przez Wrighta, by oddawać wrażenie kompresji, kontrastującej z poczuciem ekspansji w większych pomieszczeniach. Narożne okna zostały pozbawione szprosów by spowodować zniknięcie narożników[12]. W ten sposób Wright chciał „burzyć pudło”, które uważał za przeżytą formę budowli[10].
W budowli dostrzegalny jest również wpływ japońskiej architektury, dążącej do harmonii między człowiekiem a naturą[13].
Galeria
Przypisy
- ↑ What is Fallingwater? – Learn more about Frank Lloyd Wright’s Masterpiece [online], Fallingwater [dostęp 2022-06-09] (ang.).
- ↑ BY Paul Goldberger, ARCHITECTURE VIEW; Fallingwater, at 50, Still Sums Up the 20th Century, „The New York Times”, 30 listopada 1986, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-12-29] (ang.).
- ↑ a b Fallingwater [online], Frank Lloyd Wright Foundation [dostęp 2022-06-09] (ang.).
- ↑ Osiem budynków Franka Lloyda Wrighta wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO [online], www.bryla.pl [dostęp 2022-06-09] (pol.).
- ↑ The Kaufmann Family [online], Fallingwater [dostęp 2022-06-09] (ang.).
- ↑ Fallingwater by Frank Lloyd Wright (article) [online], Khan Academy [dostęp 2022-06-09] (ang.).
- ↑ Timeline [online], Fallingwater [dostęp 2022-06-09] (ang.).
- ↑ a b Fallingwater Facts [online], Fallingwater [dostęp 2022-06-09] (ang.).
- ↑ a b c Fallingwater – dom nad wodospadem. Frank Lloyd Wrigth zaprojektował budynek, który wyprzedził epokę [IKONY ARCHITEKTURY] – Bryła – ikony architektury [online], www.bryla.pl [dostęp 2022-06-09] (pol.).
- ↑ a b Przemysław Trzeciak, Przygody Architektury XX Wieku, Nasza Księgarnia, 1976.
- ↑ Fallingwater, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ Michael Brooks, Fallingwater [online], www.designingbuildings.co.uk [dostęp 2022-06-09] (ang.).
- ↑ AD Classics: Fallingwater House / Frank Lloyd Wright [online], ArchDaily, 14 maja 2010 [dostęp 2022-06-09] (ang.).