Eparchia chełmska (Patriarchat Moskiewski)
 Sobór Narodzenia Matki Bożej w Chełmie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data powołania |
1905 |
| Data zamknięcia |
1922 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Sobór | |
| Biskup diecezjalny |
ostatni: biskup chełmski Anastazy (Gribanowski) |
| Dane statystyczne | |
| Liczba parafii |
282 |
| Liczba klasztorów |
3 |
Eparchia chełmska – eparchia Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego istniejąca w latach 1905–1922.
Historia
Eparchia powstała na mocy decyzji Świątobliwego Synodu Rządzącego z 1905 poprzez wyodrębnienie z eparchii chełmsko-warszawskiej obszaru dawnego wikariatu lubelskiego[1]. Wikariat ten powstał w 1876 i grupował byłe parafie unickie, przymusowo włączone do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego rok wcześniej[2]. Przyczyną decyzji o wyodrębnieniu eparchii chełmskiej były zmiany w strukturze wyznaniowej zachodzące w guberniach chełmskiej i siedleckiej. Po ogłoszeniu ukazu o tolerancji religijnej od 80 do 120 tys. wiernych eparchii chełmsko-warszawskiej przeszło z prawosławia na katolicyzm. Konwertyci byli dawnymi wyznawcami katolicyzmu w obrządku bizantyjskim, byłymi unitami[1].
Eparchii chełmskiej podlegał obszar guberni chełmskiej oraz guberni siedleckiej, zaś jej ordynariusze nosili tytuł biskupów chełmskich i lubelskich[1].
Duchowieństwo
Ordynariusze
Pierwszym ordynariuszem eparchii został 31 lipca 1905 dotychczasowy wikariusz eparchii chełmsko-warszawskiej, biskup lubelski Eulogiusz. Po jego wyborze na deputowanego Dumy Państwowej w 1907 tymczasowe wykonywanie obowiązków ordynariusza powierzono biskupowi Andronikowi (Nikolskiemu), a następnie biskupowi Włodzimierzowi (Tichonickiemu). Biskup Eulogiusz wrócił do Chełma po zakończeniu kadencji III Dumy i pełnił urząd ordynariusza eparchii do 1914, gdy zastąpił go Anastazy (Gribanowski)[1]. W 1915 opuścił on miasto, udając się na bieżeństwo razem z całym prawosławnym duchowieństwem[3]. Moment ten był faktycznym końcem działalności eparchii[1].
Kapłani
W 1907 w eparchii chełmskiej inkardynowanych było 655 kapłanów. Fragmentaryczne dane pozwalają stwierdzić, że w grupie tej byli zarówno Rosjanie z Imperium Rosyjskiego, byli duchowni uniccy z terytorium Królestwa Polskiego, jak i byli unici przybyli z Galicji. Ostatnia grupa była szczególnie zaangażowana w likwidację unii i zaprowadzanie prawosławnej obrzędowości w pounickich parafiach. Między duchownymi miejscowymi i przybyłymi z Rosji dochodziło do konfliktów personalnych[4]. Środowisko duchownych galicyjskich, z uwagi na swój udział w zaprowadzaniu prawosławia na ziemi chełmskiej, było szczególnie wpływowe w pierwszych latach po jej likwidacji, później jego znaczenie spadło[2].
Szkolnictwo i prasa eparchii
Eparchii podlegało seminarium duchowne w Chełmie[5].
Eparchia chełmska wydawała od 1906 dwa czasopisma pt. „Chołmskij Narodnij Listok” i „Chołmskaja Narodnaja Żizn'”[6].
Sieć parafialna i monastery
Na jej terytorium funkcjonowały trzy klasztory: monaster św. Onufrego w Jabłecznej (męski), monaster św. Antoniego w Radecznicy, monaster Opieki Matki Bożej w Turkowicach (żeński). Grupa mnichów zamieszkiwała także w domu biskupim w Chełmie[7].
W momencie utworzenia eparchii w jej granicach czynne były 444 pounickie cerkwie. Znaczna część z nich była wzniesiona z drewna, często ich stan techniczny był zły, czy wręcz groził katastrofą budowlaną[4].
Przed wybuchem I wojny światowej administratura liczyła 282 parafie[8].
Przypisy
- ↑ a b c d e K. Latawiec: W służbie imperium... Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864-1915. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 227-228. ISBN 978-83-227-2698-3.
- ↑ a b W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 232-233. ISBN 978-83-227-2672-3.
- ↑ P. Kiernikowski: Gimnazjum nr 2 im. ks. Zygfryda Berezeckiego w Chełmie (1999-2010). Chełm: Gimnazjum nr 2 w Chełmie, 2010, s. 15-18. ISBN 83-923117-0-1.
- ↑ a b T. Stegner, Cerkiew prawosławna w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. [w:] red. A. Szwarc, P. Wieczorkiewicz, Unifikacja za wszelką cenę. Sprawy polskie w polityce rosyjskiej na przełomie XIX i XX wieku. Studia i materiały, DiG, Warszawa 2002, 83-7181-260-4, s.142
- ↑ K. Latawiec: W służbie imperium... Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864-1915. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 235. ISBN 978-83-227-2698-3.
- ↑ T. Stegner, Cerkiew prawosławna w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. [w:] red. A. Szwarc, P. Wieczorkiewicz, Unifikacja za wszelką cenę. Sprawy polskie w polityce rosyjskiej na przełomie XIX i XX wieku. Studia i materiały, DiG, Warszawa 2002, 83-7181-260-4, s.140
- ↑ K. Latawiec: W służbie imperium... Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864-1915. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 221-224. ISBN 978-83-227-2698-3.
- ↑ Zarys dziejów prawosławnej diecezji chełmskiej