Święty Emeryk
| królewicz | |
 Święty Emeryk, królewicz (obraz Johana Ignaza Cimbala, malowany na zamówienie bpa Ignacego Kollera z Veszprém.) | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Czczony przez | |
| Kanonizacja |
5 listopada 1083 |
| Wspomnienie | |
| Patron | |
| Szczególne miejsca kultu |
Węgry |
Święty Emeryk, królewicz, węg. Szent Imre (ur. 1000 albo 1007, zm. 2 września 1031) – węgierski następca tronu, syn Stefana I Świętego i jego żony Gizeli, święty Kościoła katolickiego.
Życiorys
Data urodzin Emeryka nie jest pewna. Rok 1000 podaje spisany kodeks w języku węgierskim zamieszczony w Kodeksie Érdy (1527), z kolei według jezuickich badaczy Györgya Praya i Istvána Katony, królewicz w chwili śmierci miał 24 lata, co wskazywałoby na rok 1007.
Obie daty przekazane przez późne źródła, zdaniem części badaczy, nie budzą zbytniego zaufania, zwłaszcza że żywoty z przełomu XI i XII w. nie zawierają dat[1]. Mimo to, rok 1007 przyjął się w literaturze historycznej[2].
W 1031 r. podczas polowania w lesie Igfon (Komitat Bihar) odniósł ranę zadaną przez dzika i wkrótce potem zmarł[3].
Według węgierskich źródeł narracyjnych Emeryk zmarł w stanie bezżennym. Na podstawie innych źródeł część autorów przyjmuje, że Emeryk był jednak żonaty. Co do osoby jego żony, istnieją rozbieżności w literaturze naukowej. Według jednych żoną Emeryka była córka króla Chorwacji Krzesimira III Patricissa, według innych Irena Monomachina, córka cesarza bizantyjskiego[4].
Hipotezy o rzekomym małżeństwie Emeryka z polską księżniczką zostały ostatecznie obalone w 1895 roku przez Oswalda Balzera.
Enkolpion
Z jego osobą związane jest podanie o przekazaniu relikwii Krzyża Świętego (enkolpion) benedyktynom na Łysej Górze. Historia założenia klasztoru została ujęta w poetyckie opowiadanie o św. Emeryku[5].
Św. Emeryk w legendzie
Polska legenda o św. Emeryku przekazała wiadomość o pobycie królewicza w Gnieźnie na dworze Bolesława Chrobrego. Legendę wykorzystała w poemacie pt. Tomira. Misterjum Jadwiga Łuszczewska, o czym pisał felietonista Dawid Jung: Tradycja wspomina, iż jako nastolatek Emeryk odbył pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha i był goszczony przez swojego wuja, Bolesława Chrobrego. Ponoć młodzieniec zauroczony bogactwem ówczesnego Gniezna postanowił zostać w piastowskim grodzie nieco dłużej. I tutaj pojawia się legenda, którą w 1855 r. spopularyzowała licząca wtedy zaledwie 21 lat poetka, Jadwiga Łuszczewska (1834–1908), słynna swego czasu jako Deotyma. W literackiej wizji Łuszczewskiej zachwycony św. Emeryk przepychem Gniezna, „stolicy, / co nad mgłą jezior skroń z modrzewiu chyli”, w grodzie Bolesława Chrobrego zamieszkał na kilka lat. W tym czasie miał udzielać się na turniejach, monarszych biesiadach, być wzorem dla gnieźnieńskiego rycerstwa i młodzieży. Św. Emeryk miał również, co opisała poetka, rozstrzygać sprawy na sądach, czym w Gnieźnie mądrością wzbudzał podziw wśród starców i kapłanów. Z Gniezna Bolesław Chrobry wraz z orszakiem dworzan odprowadził królewicza aż do Kielc, a w okolicach Łysej Góry wyprawił mu polowanie[6].
Kanonizacja
Emeryk został kanonizowany przez papieża Grzegorza VII, wraz ze swym ojcem Stefanem 5 listopada 1083 roku, na prośbę króla węgierskiego Władysława I, jego ojca króla Béli oraz nauczyciela Gerarda Sagredo[7].
Patronat
Na Węgrzech św. Emeryk jest patronem młodzieży.
Relikwie
Relikwie św. Emeryka znajdują się w Melku, Pasawie, Wiedniu i w dzisiejszym Ostrzyhomiu na Węgrzech (Esztergom, dawniej Gran).
Ikonografia
W ikonografii przedstawiany jest jako młody mężczyzna w zbroi rycerskiej lub w stroju królewskim, najczęściej bez zarostu, z lilią, mieczem, herbem Węgier, w chwili, gdy objawia się mu Maryja z Dzieciątkiem Jezus.
Dzień obchodów
Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 4 listopada[8], na Węgrzech – 5 listopada[9], w Eisenstadt – 3 listopada[10].
Na Węgrzech translacja relikwii wspominana jest 2 września.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ G. Györffy, Święty Stefan I, s. 447.
- ↑ Tak węgierscy badacze M. Wertner, a za nim B. Hóman (zob. W. Swoboda, Emeryk, Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 8, cz. 1, 1998, s. 112). Tak też W. Dworzaczek, Genealogia, tabl. 84.
- ↑ Gábor Bradács: „Heinricus filius Stephani, qui tantis miraculis claruit.” Szent Imre herceg a középkori európai történetírásban. [w:] „Történeti tanulmányok” XVI [on-line]. Debreceni Egyetem Történelmi Intézete, 2008. s. 57. [dostęp 2022-05-11]. (węg.).
- ↑ W. Swoboda, Emeryk, s. 113, podaje, że jest to pogląd ostatnio dominujący w literaturze.
- ↑ Święty Krzyż-historia. swietykrzyz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-21)]. na stronie Sanktuarium Relikwii Krzyża Świętego.
- ↑ Dawid Jung: Św. Emeryk był... Gnieźnianinem?. Informacjelokalne.pl. [dostęp 2022-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-07)]. (pol.).
- ↑ Święty Emeryk na opoka.org.pl (autor: Kajetan Rajski).
- ↑ Martyrologium Romanum. Administrationem Patrimonii Sedis Apostolicae in Civitate Vaticana. s. 606. [dostęp 2024-10-27]. (łac.).
- ↑ Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 2: D-G. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 1997, kol. 156–157. ISBN 83-7097-374-4.
- ↑ Imre (Emmerich, Heinrich) von Ungarn – Ökumenisches Heiligenlexikon (niem.).
Bibliografia
- Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, tablica 84.
- Györffy G., Święty Stefan I. Król Węgier i jego dzieło, Warszawa 2003, s. 447.
Linki zewnętrzne
- Tysiąclecie urodzin św. Emeryka. swietykrzyz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-07)]. na stronie Sanktuarium Relikwii Krzyża Świętego
- Uroczystości 1000-lecia klasztoru na Św. Krzyżu. opoka.org.pl, 11 czerwca 2006. [dostęp 2016-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)].