Ekshumacja (z łac. extra „poza, na zewnątrz”, humus „gleba”) – wydobycie zwłok lub szczątków w celu dokonania oględzin sądowych, lekarskich (np. aby ustalić bądź potwierdzić przyczynę zgonu) lub w celu przeniesienia ich do innego grobu^[1] (np. z leśnych mogił wojennych na cmentarze lub bliżej miejsca zamieszkania żyjących krewnych).

Nadzór nad ekshumacją sprawuje właściwy powiatowy lub portowy inspektor sanitarny. O ekshumacji należy też zawiadomić na piśmie zarząd cmentarza. Ekshumacja zwłok i szczątków jest dopuszczalna w okresie od 16 października do 15 kwietnia, z tym że właściwy powiatowy lub portowy inspektor sanitarny może dopuścić wykonanie ekshumacji w innym czasie, przy zachowaniu ustalonych przez niego środków ostrożności. Ekshumację przeprowadza się we wczesnych godzinach rannych.

Zasady przeprowadzania ekshumacji określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U. z 2021 r. poz. 1910).

Osobami upoważnionymi do złożenia wniosku o ekshumację zwłok są:

• małżonka lub małżonek osoby zmarłej,
• krewni zstępni (potomek w linii prostej: dziecko, wnuk, prawnuk),
• krewni wstępni (przodek w linii prostej: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
• krewni boczni do czwartego stopnia pokrewieństwa,
• powinowaci w linii prostej do pierwszego stopnia,
• osoby dobrowolnie do tego zobowiązujące się^[2].

• Monika Bartnik, Wojciech Lis: Leksykon kryminalistyki. 100 podstawowych pojęć. Warszawa: C.H. Beck, 2016, s. 90–92, seria: Leksykony prawnicze. ISBN 978-83-255-7642-4.