Egas Moniz
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
29 listopada 1874 |
| Data i miejsce śmierci |
13 grudnia 1955 |
| profesor | |
| Specjalność: neurologia | |
| Alma Mater | |
| Uczelnia | |
| Nagrody | |
António Caetano de Abreu Freire Egas Moniz (ur. 29 listopada 1874 w Avanca, Estarreja, zm. 13 grudnia 1955 w Lizbonie) – portugalski neurolog i polityk[1], prekursor angioencefalografii[1], laureat[a] nagrody Nobla (1949) „za odkrycie terapeutycznej wartości lobotomii w pewnych psychozach”[2].
Życiorys
Urodził się 29 listopada 1874 w Avanca, w Portugalii, jako syn Fernando de Pina Rezende Abreu i Marii do Rosario de Almeida e Sousa[3]. Wychowywał się i uczył w Coimbrze[4]. W 1902 poślubił Elvirę de Macedo Dias[3]. Studiował w Coimbrze, Bordeaux i Paryżu. W 1902 został profesorem na Uniwersytecie w Coimbrze, skąd w 1911 przeniósł się do Lizbony, by objąć katedrę neurologi na nowo utworzonym tamże uniwersytecie[3]. Był m.in. ambasadorem w Madrycie (1917[3] albo 1918[4]), ministrem spraw zagranicznych Portugalii (1917–1918[3] albo 1918–1919[4]) i przewodniczącym delegacji portugalskiej na konferencji pokojowej w Wersalu[1].
Jako pierwszy (1926) wykonał angiografię mózgu u człowieka dotkniętego nowotworem śródczaszkowym[1].
Lobotomia i niesława
W latach międzywojennych (1936)[1] Moniz wymyślił metodę leczenia chorych psychicznie nazwaną leukotomią przedczołową (ang. prefrontal leucotomy[4])[b]. Zabieg ze względu na prostotę i piorunujące efekty stał się popularny[c]. W połowie lat 50. pojawiły się pierwsze leki psychotropowe, które bez ingerencji chirurgicznej pozwoliły skutecznie leczyć choroby psychiczne, i z czasem lobotomię zaczęto postrzegać jako barbarzyństwo[5]. Egas Moniz został kandydatem do odebrania Nagrody Nobla. Mimo protestów, Instytut Karolinska odmówił pozbawienia Moniza tytułu laureata Nagrody[6].
Koniec kariery i śmierć
W wieku 70 lat został zmuszony do ustąpienia z katedry neurologii Uniwersytetu w Lizbonie. Pozostał jednak w pełni aktywny na polu swojej działalności medycznej i naukowej do 1949, kiedy został postrzelony na ulicy przez chorego psychicznie pacjenta[d]. Odniesione rany spowodowały, że do końca życia musiał poruszać się na wózku. Zmarł sześć lat później, 13 grudnia 1955[4][7][8].
Uwagi
- ↑ Wspólnie z Walterem Rudolfem Hessem, który został doceniony „za odkrycie funkcjonalnej organizacji śródmózgowia, jako ośrodka koordynującego aktywność organów wewnętrznych”.
- ↑ Zabieg polegał na nawierceniu dwóch otworów po przeciwnych stronach czaszki. Przez te otwory chirurg wprowadzał do istoty białej płaski nóż, którym mieszał w tkance, prowadząc do odłączenia płatów czołowych od reszty mózgowia. Operacja uszkadzała płaty czołowe, w wyniku czego chory stawał się powolny i spokojny. Towarzyszyły temu poważne zmiany osobowości.
- ↑ Do lat 50. wykonano go u 60 tys. chorych. Jeden z popularyzatorów tej metody – Walter Freeman – wędrował po Stanach z przyrządami w walizce, wykonując operacje nawet w pokojach hotelowych.
- ↑ Napastnik nie był ofiarą lobotomii.
Przypisy
- ↑ a b c d e Moniz Antonio Cayetano, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-11-15].
- ↑ Nobel Prizes and Laureates, Egas Moniz - Facts. Nobelprize.org. [dostęp 2016-11-15].
for his discovery of the therapeutic value of leucotomy in certain psychoses.
- ↑ a b c d e Nobel Prizes and Laureates, Egas Moniz - Biographical. Nobelprize.org. [dostęp 2016-11-15].
- ↑ a b c d e Bengt Jansson: Controversial Psychosurgery Resulted in a Nobel Prize. Nobelprize.org, 29-10-1998. [dostęp 2016-11-15].
- ↑ Andrzej Krajewski, Rozpruwacze ludzkich mózgów [online], Newsweek Historia, 25 listopada 2011 [dostęp 2016-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-27] (pol.).
- ↑ Zbigniew Wojtasiński: Lobotomia Nobla. Wprost 24. [dostęp 2016-11-15].
- ↑ Stanley Finger: Origins of Neuroscience: A History of Explorations Into Brain Function. Oxford University Press, 1994, s. 292.
He was forced to retire from his professorship when he turned 70 in 1943, but he stayed fairly active in the field until 1949 when a paranoid patient (who did not have a leucotomy) shot him four times.
- ↑ Peter Tyrer, Kenneth R. Silk: Cambridge Textbook of Effective Treatments in Psychiatry. Cambridge University Press, 2008, s. 35.
Aged 65, he was shot by a patient suffering from schizophrenia; partially recovered, he died on 18th December 1955.
