Edward Peterek

podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1898 Leszna Dolna
Data i miejsce śmierci	15 lutego 1978 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Cesarsko-królewska Obrona Krajowa Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF
Jednostki	10. pułk piechoty 4. pułk strzelców 4. pułk lotniczego 142. eskadra myśliwska
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Edward Franciszek Peterek (ur. 15 lipca 1898 w Lesznej Dolnej, zm. 15 lutego 1978 w Warszawie) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, dowódca 142 eskadry myśliwskiej, żołnierz Polskich Sił Powietrznych, pilot transportowy podczas II wojny światowej.

Syn Leopolda, w Cieszynie ukończył szkołę powszechną, gimnazjum w Bydgoszczy. W 1916 r. został powołany do służby w armii austro-węgierskiej. Służył w jednostkach walczących na froncie włoskim i rosyjskim, na początku 1918 r. został awansowany na podporucznika. W październiku 1918 r. wstąpił do polskich oddziałów wojskowych formowanych na terenie Śląska Cieszyńskiego. Został przydzielony do 10. pułku piechoty, w jego składzie w styczniu 1919 r. walczył z wojskami czechosłowackimi, m.in. brał udział w bitwie pod Skoczowem. Następnie został zdemobilizowany i wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, zajmował się szkoleniem wojskowym jej członków^[1].

Powrócił do służby w Wojsku Polskim, otrzymał przydział do 4. pułku strzelców. W 1921 r. został przydzielony do 4. Ruchomego Parku Lotniczego w Brześciu. W latach 1922–1923 pełnił funkcję kierownika warsztatów w bydgoskiej Szkole Pilotów, odbył wstępne szkolenie w zakresie pilotażu samolotów. W latach 1923–1924 w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu odbył kurs pilotażu. Został przydzielony do 4. pułku lotniczego. W 1928 r. na samolocie WZ-X wziął udział w II. Locie Małej Ententy i Polski, z powodu awarii samolotu nie ukończył rajdu^[2]. 1 stycznia 1929 r. objął dowództwo nad 142. eskadrą myśliwską^[3]. 25 marca 1930 r. uległ wypadkowi lotniczemu, kuracja trwała do 12 lipca^[4]. Powrócił do 142. em, jednakże z uwagi na problemy zdrowotne został skierowany do 11 sierpnia do bazy lotniczej 4. pułku lotniczego na stanowisko oficera nadzoru technicznego^[5].

Odsunięty od latania w lotnictwie wojskowym zainteresował się lotnictwem sportowym. Ukończył szkolenie szybowcowe i w 1935 r. uzyskał kategorię „D” pilota szybowcowego^[6]. Zaangażował się w działalność sportową, w lipcu 1935 r. zajął drugie miejsce podczas wyścigu samolotów RWD-5 w ramach zlotu nad morze^[7]. W 1935 r. wziął udział w III Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustianowej⁣, podczas których w grupie drugiej uzyskał najwyższą sumę wysokości lotów^[8]. W lutym 1936 r. wziął udział w zlocie gwiaździstym z okazji otwarcia IV Olimpiady Zimowej do Garmisch-Partenkirchen, w którym zajął czwarte miejsce^[9].

W lipcu 1936 r. zajął drugie miejsce IV Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustianowej^[10]. We wrześniu pełnił funkcję jurora podczas VI. Krajowego Lotniczego Konkursu Turystycznego^[11]. W tym samym roku został mianowany komendantem Wojskowego Obozu Szybowcowego w Ustianowej i pełnił tę funkcję do wybuchu II wojny światowej. Pod koniec 1936 r. został kierownikiem kursu akrobacji dla pilotów sportowych zorganizowanego przez Ministerstwo Komunikacji^[12]. Na stopień majora został awansowany w 1937 r. ze starszeństwem od 19 marca^[13].

W lipcu 1937 r. wziął udział na szybowcu PWS-101 w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Wasserkuppe, gdzie zajął 20. miejsce^[14]. W listopadzie był kierownikiem kursu unifikacyjnego dla instruktorów szybownictwa, który odbył się w Ustianowej^[15]. W maju 1938 r. kierował rajdem Aeroklubu Lwowskiego do Rumunii. W Czerniowcach wykonał przed zgromadzoną publicznością popisową akrobację na szybowcu Sokół^[16]. Działalność szybowniczą w 1938 r. zakończył na drugim miejscu w klasyfikacji indywidualnej premiowanych lotów^[17]. Sukcesy w szybownictwie spowodowały, że został wyznaczony na szefa polskiej olimpijskiej ekipy szybowcowej, która miała wziąć udział w olimpiadzie w Helsinkach w 1940 r.^[1]

Po ataku ZSRR na Polskę przekroczył granicę z Rumunią i został internowany. Udało mu się wydostać z internowania i przedostać do Francji. Po upadku Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do Polskich Sił Powietrznych i otrzymał numer służbowy RAF P-1074^[18]. Odbył przeszkolenie na sprzęcie angielskim i służył jako pilot rozprowadzający^[1].

Od stycznia 1941 r. latał w tym charakterze w Afryce, wykonywał przeloty na Środkowy Wschód i do Indii. W styczniu 1947 r. powrócił do Wielkiej Brytanii, został zdemobilizowany w 1948 r. Służbę zakończył w polskim stopniu podpułkownika i brytyjskim Wing Commandera. Pozostał na emigracji, w styczniu 1959 r. zdecydował się na powrót do Polski. Znalazł zatrudnienie w Zarządzie Głównym Aeroklubu PRL^[19] . W 1964 r. przeszedł na emeryturę, działał w Klubie Seniorów Lotnictwa^[1]. Zmarł 15 lutego 1978 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Obrzycku^[20].

• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami^[21]
• Medal Lotniczy (czterokrotnie)^[21]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1938)^[22]
• Srebrny Krzyż Zasługi (9 września 1924)^[23]

• Ostatnie krajowe zawody i zloty turystyczne. „Skrzydlata Polska”. 8/1935, sierpień 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Zawody szybowcowe w Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 10/1935, październik 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Zawody szybowcowe w Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 11/1935, listopad 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Udział Polski w zlocie do Garmisch-Partenkirchen. „Skrzydlata Polska”. 2/1936, luty 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• IV. Krajowe Zawody Szybowcowe w Ustjanowej (28.VI—12.VII. 36). „Skrzydlata Polska”. 8/1936, sierpień 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• VI. Krajowy Lotniczy Konkurs Turystyczny. „Skrzydlata Polska”. 11/1936, listopad 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Z Aeroklubów. „Skrzydlata Polska”. 2/1937, luty 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Kursy unifikacyjne w Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 12/1937, grudzień 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Pod niebem Rumunii. „Skrzydlata Polska”. 8/1938, sierpień 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Plon lotów premiowanych. „Skrzydlata Polska”. 11/1938, listopad 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Przedstawiamy zasłużonych działaczy lotnictwa sportowego. „Skrzydlata Polska”. 49/1967, 3 grudnia 1967. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
• Wacław Makowski: Cywil w wojsku – wspomnienia z życia i wojen. T. Część I i II. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2010. ISBN 978-83-61529-87-3. OCLC 802159233.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.