Dytiatyn

Dytiatyn
Дитятин
	; Centrum wsi Dytiatyn
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Rejon	halicki
Powierzchnia	1,334 km²
Populacja (2001); • liczba ludności; • gęstość	; 505; 378,5 os./km²
Nr kierunkowy	+380 03431
Kod pocztowy	77141
	Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Dytiatyn
	Położenie na mapie Ukrainy Dytiatyn
	49°14′24″N 24°52′35″E/49,240000 24,876389
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dytiatyn – wieś na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, w rejonie halickim.

Historia

Pierwsza wzmianka pochodzi z aktu króla Władysława Jagiełły z 1424 r., który nadał wieś arcybiskupom lwowskim. Prawa miejsce otrzymała ona w 1430 r. Jednak utraciła je w II połowie XVII w^[1].

Przed II wojną światową położona w gminie Konkolniki w powiecie rohatyńskim województwa stanisławowskiego II Rzeczypospolitej. W 1931 r. wieś liczyła 1117 mieszkańców, w tym 325 Polaków. Przeważali Ukraińcy. Znajdowała się tu szkoła 4-klasowa oraz klasztor sióstr służebniczek starowiejskich, zbudowany w 1922 r., i kaplica pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, wzniesiona w latach 1927–1930. Nacjonaliści ukraińscy z UPA w 1944 r. zamordowali 85 Polaków^[2].

Bitwa w 1920 r.

Osobny artykuł: Bitwa pod Dytiatynem.

16 września 1920 roku Dytiatyn stał się polem bitwy w wojnie polsko-bolszewickiej, zwanej Polskimi Termopilami.

Walkę z oddziałami 8 Dywizji Kozaków stoczył III batalion 13 pułku piechoty i 4 bateria 1 Pułku Artylerii Górskiej pod dowództwem kpt. Adama Zająca. W trwającym 6 godzin starciu z 200-osobowego batalionu 97 żołnierzy poległo, a 86 zostało rannych. Zginęła cała obsługa baterii – dowódca, dwóch oficerów (por. Władysław Świebodzki i por. Franciszek Wątroba) oraz około 50 podoficerów i kanonierów. Dowódca 8 Dywizji Piechoty, płk Stanisław Burhardt-Bukacki, w rozkazie Nr 121/20 napisał „na dowód też uznania tego męstwa i poświęcenia przedstawiono baterię 4-ą 1-go pułku artylerii górskiej, jako „baterię śmierci” do Krzyża Virtuti Militari.”

Bitwa pod Dytiatynem była jednym z miejsc losowania szczątków umieszczonych w Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Została też uwieczniona na jednej z płyt Grobu. Bitwę czterokrotnie namalował Jerzy Kossak i raz Wojciech Kossak. Tryptyk Jerzego Kossaka przedstawiający zagładę baterii zdobił salę Departamentu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, zaś obraz przedstawiający bój piechoty salę balową kasyna oficerskiego w koszarach 13 pp w Pułtusku. Wszystkie obrazy zaginęły podczas II wojny światowej.

W miejscu pochówku żołnierzy w czasach II RP wybudowano kościół nagrobny. W każdą rocznicę bitwy odbywały się tam uroczystości państwowe. Jednak gdy po 1945 roku Dytiatyn znalazł się na terytorium Związku Radzieckiego, miejsce popadło w zapomnienie, a w 1947 roku kościół został zburzony. Pomimo represji władz komunistycznych krzyż pamiątkowy pozostał na miejscu do 1986 roku, a miejsce po dawnym cmentarzu nigdy nie zostało zaorane przez miejscową ludność ukraińską. Dopiero w 1986 r. krzyż został ścięty przez zwiezionych na miejsce więźniów kryminalnych i wrzucony za parkan cerkwi w Dytiatynie^[3]. Tam znajduje się na placu przed świątynią do dnia dzisiejszego.

Nowy krzyż w miejscu bitwy postawiono po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w 1991 roku. Cmentarz wojenny odbudowano na początku lat 2000. z budżetu polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uroczystego ponownego otwarcia cmentarza dokonano w 95. rocznicę bitwy, 16 września 2015 roku^[4]. Od tej pory wraca się do tradycji corocznych obchodów w miejscu bitwy.