Dom Towarowy „Pedant”

Państwowy Dom Towarowy

Dom widziany z południowego wschodu (2024)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. 3 Maja 11, 40-096 Katowice
Typ budynku	dom towarowy
Kondygnacje	6+1
Powierzchnia użytkowa	2 582,18 m²
Ukończenie budowy	1948
Ważniejsze przebudowy	1962
Położenie na mapie Katowic Dom Towarowy „Pedant”
Położenie na mapie Polski Dom Towarowy „Pedant”
Położenie na mapie województwa śląskiego Dom Towarowy „Pedant”
50°15′35,0″N 19°01′08,7″E/50,259722 19,019083
Multimedia w Wikimedia Commons

Dom Towarowy „Pedant” – dom towarowy w Katowicach, położony przy ulicy 3 Maja 11, na terenie dzielnicy Śródmieście.

Był to pierwszy tego typu obiekt powstały po II wojnie światowej w Polsce, którego oficjalne otwarcie odbyło się 30 października 1948 roku. W późniejszych czasach był on kilkukrotnie przebudowany, a swoją obecną nazwę ma od lat 70. XX wieku. Oficynę budynku zajmuje Teatr Bez Sceny.

Pierwszym budynkiem przy ówczesnej Industriestraße (późniejsza ulica 3 Maja) 11 był jednopiętrowy obiekt z dwupiętrową, zwieńczoną tympanonem częścią środkową. Pod koniec XIX wieku właściciel budynku Arnold Cohn rozbudował budynek^[1]. W 1907 roku oficynę kamienicy zaadaptowano na kino „Grand Kinematograph”, które działało tam do 1915 roku^[2][3]. W latach międzywojennych budynek stał się własnością Miejskich Domów Mieszkaniowych. W tym czasie na parterze i w podwórzu budynku znajdowały się sklepy, hurtownie i zakłady usługowe. W 1945 roku kamienica spłonęła^[1].

W miejscu spalonej kamienicy pod nr. 11 powstał dom towarowy. Pierwszy niezrealizowany projekt budynku Państwowej Centrali Handlowej w Katowicach opracowano w 1946 roku w krakowskim przedsiębiorstwie Budowle Przemysłowe. Zaprojektowano wówczas obiekt siedmiokondygnacyjny – dwie pierwsze na cele handlowe, pozostałe na biura i mieszkania dla pracowników PCH. Architektonicznie budynek był utrzymany w stylu przedwojennego modernizmu^[4]. W tym samym biurze projektowym powstał w 1947 roku zrealizowany później projekt domu handlowego, w którym nastąpiła zasadnicza zmiana układu przestrzennego budynku^[4].

Państwowy Dom Towarowy został wybudowany w 1948 roku^[5][3][6], a jego oficjalnie otwarcie odbyło się 30 października tego samego roku^[7]. Był to pierwszy dom towarowy powstały w okresie Polski Ludowej^[3]. Już w dniu otwarcia na fasadzie budynku wisiał pierwszy neon – był nim niewielki trzyliterowy skrótowiec „PDT”^[7].

W 1962 roku zmodernizowano parter gmachu, wyburzając nadproże pierwotnie dzielące witrynę na dwie części i zastępując lastriko kamienną okładziną. Dokonano także przebudowy wnętrz PDT-u, a także zamontowano nowy neon. Projekt przebudowy został opracowany przez Wojciecha Migockiego z katowickiego oddziału Pracowni Sztuk Plastycznych^[4].

Na początku lat 70. XX wieku dom towarowy przy ulicy 3 Maja 11 nosił już nową nazwę – „Pedant”^[7]. Po 1971 roku dokonano dalszych prac modernizacyjnych domu towarowego^[4], a w 2005 roku budynek zmodernizowano^[5].

Oficyna budynku w czasach Polski Ludowej była zapleczem i archiwum Domu Handlowego „Pedant”, potem była sklepem obuwniczym, a dalej pustostanem^[2]. W 2013 roku piętro w oficynie budynku przy ulicy 3 Maja 11 zajął Teatr A Part. W tym samym obiekcie, na parterze ulokowano Teatr Bez Sceny Andrzeja Dopierały^[2].

W październiku 2013 roku z „Pedanta” wyprowadził się ostatni najemca – sklep marki Deichmann, który został przeniesiony do sąsiedniej Galerii Katowickiej^[8], oddanej do użytku jeszcze w tym samym roku. Jednocześnie wraz z zakończeniem remontu ulicy 3 Maja zaczęły się przy niej koncentrować placówki z odzieżą second-hand. W „Pedancie” sklep tego typu w lipcu 2014 roku zajmował trzy piętra^[9].

W 2017 roku na oficynie Domu Towarowego „Pedant” powstał mural autorstwa Mony Tusz^[10].

Dom Towarowy „Pedant” to dom towarowy, położony przy ulicy 3 Maja 11 w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście^[5].

Jest to obiekt o konstrukcji żelbetowej^[4]. Powierzchnia użytkowa budynku wynosi 2 582,18 m², a powierzchnia zabudowy 617 m²^[5]. Liczy 6 kondygnacji nadziemnych i 1 podziemną. Pierwotnie dwa pierwsze piętra „Pedanta” zostały odmiennie zaakcentowane, natomiast na powyższych znajdują się cienkie lizeny przebiegające przez niemal całą wysokość budynku^[4].

W piwnicach zaprojektowano pomieszczenia na magazyny, kotłownie i toalety. Parter i dwa pierwsze piętra ukształtowano w formie obszernych hal z dość gęstą siecią słupów, na trzecim i czwartym piętrze urządzono biura, a na piątym piętrze mieszkanie oraz salę konferencyjną^[4].

Ma tutaj siedzibę m.in. Śląska Okręgowa Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej^[11]. Poza tym, według stanu z końca 2023 roku w budynku funkcjonuje m.in. apteka^[12] i drogeria^[13]. Parter oficyny domu „Pedant” zajmuje natomiast kameralny teatr dramatyczny – Teatr Bez Sceny Andrzeja Dopierały^[2][14].

Dom Towarowy „Pedant” wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice^[5].