Dojlidy (gmina)
| gmina wiejska | |||||
| 1861–1954[1] | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo |
1861–1915: gub. grodzieńska | ||||
| Powiat |
1861–1915: białostocki | ||||
| Data powstania |
1 stycznia 1861 | ||||
| Data likwidacji |
28 września 1954 | ||||
| Siedziba | |||||
| Populacja (1946) • liczba ludności |
| ||||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||||
| |||||
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975  | |||||
| 53°06′36,0000″N 23°11′24,0000″E/53,110000 23,190000 | |||||
Dojlidy (ros. Дойлидская волость) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1861–1954 na Białostocczyźnie. Nazwa gminy pochodzi od wsi Dojlidy (obecnie jest to osiedle Białegostoku), lecz siedzibą gminy w Rosji i w II RP było nadleśnictwo Zielona[2][3], a po II wojnie światowej Białystok[4].
Imperium Rosyjskie (1861–1915)
Gmina zbiorowa Dojlidy z siedzibą w Zielonej powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Dojlidy obejmowała 43 wsi i zamieszkiwało ją 3954 osób[2].
I wojna światowa (1915–1919)
Podczas I wojny światowej (1915–1919) gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). W sierpniu 1919 przeszła pod administrację polską[5].
II Rzeczpospolita (1919–1939)
Po odrodzeniu państwa polskiego gmina należała do powiatu białostockiego w woj. białostockim[3].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 3.899 osób, wśród których 2.991 było wyznania rzymskokatolickiego, 870 prawosławnego, 24 ewangelickiego, 13 mojżeszowego a jedna greckokatolickiego. Jednocześnie 3.778 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 118 białoruską, oraz był tu jeden Rosjanin, Łotysz i Rusin. W gminie było 604 budynków mieszkalnych[6].
16 października 1933 gminę Dojlidy podzielono na 16 gromad: Bagnówka, Ciasne, Cieliczanka, Dojlidy Górne, Grabówka, Henryków, Karakule, Kuriany, Karakule, Nowodworce, Ogrodniczki, Olmonty, Sobolewo, Sowlany, Stanisławowo, Zasady i Zaścianki[7].
II wojna światowa (1939–1944)
Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską.
PRL (1944–1954)
Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim[8].
W dniu 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 16 gromad: Bagnówka, Ciasne, Cieliczanka, Dojlidy Górne, Grabówka, Henryków, Karakule, Kuriany, Karakule, Nowodworce, Ogrodniczki, Olmonty, Sobolewo, Sowlany, Stanisławowo, Zasady i Zaścianki[9].
1 kwietnia 1954 roku część obszaru gminy Dojlidy (część gruntów gromady Zaścianki o powierzchni 695,74 ha) przyłączono do Białegostoku[10].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[11].
Dalsze losy
Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[12], a jej obszar wszedł w skład[13]:
- gminy Zaścianki (6 sołectw, czyli 37,5%) – Ciasne, Dojlidy Górne, Grabówka, Henrykowo, Kuriany, Olmonty, Sobolewo, Sowlany, Stanisławowo i Zaścianki;
- gminy Supraśl (3 sołectwa, czyli 18,8%) – Cieliczanka, Karakule i Ogrodniczki;
- gminy Wasilków (1 sołectwo, czyli 6,3%) – Nowodworce;
- gminy Gródek (1 sołectwo, czyli 6,3%) – Zasady;
- Białegostoku (1 sołectwo, czyli 6,3%) – Bagnówka.
Po zniesieniu gminy Zaścianki 1 lipca 1976 dawne sołectwa dojlidzkie weszły w skład gmin: Juchnowiec Dolny (Olmonty i Stanisławowo), Supraśl (Ciasne, Grabówka, Henrykowo, Sobolewo, Sowlany i Zaścianki) oraz Zabłudów (Dojlidy Górne i Kuriany)[14]. W 2006 roku do Białegostoku włączono Dojlidy Górne z gminy Zabłudów[15].
W odniesieniu do granic z kwietnia 1954, obszar gminy Dojlidy jest ekstremalanie rozczłonkowany pomiędzy różnymi gminami (2024):
- 56,3% (9 z 16 dawnych sołectw) przynależy do gminy Supraśl,
- 12,5% (2 z 16 dawnych sołectw) przynależy do Białegostoku,
- 12,5% (2 z 16 dawnych sołectw) przynależy do gminy Juchnowiec Dolny,
- 6,3% (1 z 16 dawnych sołectw) przynależy do gminy Gródek,
- 6,3% (1 z 16 dawnych sołectw) przynależy do gminy Wasilków,
- 6,3% (1 z 16 dawnych sołectw) przynależy do gminy Zabłudów.
Niespójność geograficzna mikroregionu i rozerwane więzi społeczne przyczyniły się do zrodzenia się w 2016 roku projektu gminy Grabówka, który jednak nie został zrealizowany (mimo wydanego rozprządzenia)[16].
Przypisy
- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 i w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ a b Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 11.
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 2005 r. nr 141, poz. 1185
- ↑ Dz.U. z 2015 r. poz. 1085