Dodona
 Fragment ruin w Dodonie z pozostałościami okręgu kultowego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Administracja zdecentralizowana | |
| Region | |
| Jednostka regionalna | |
| Gmina | |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Grecji  | |
| 39,54639°N 20,78778°E/39,546389 20,787778 | |
Dodona (stgr. Δωδώνα Dōdṓnā, Δωδώνη Dōdṓnē, ngr. Dodoni) – miejscowość w Grecji, w administracji zdecentralizowanej Epir-Macedonia Zachodnia, w regionie Epir, w jednostce regionalnej Janina, w gminie Dodona, w pobliżu góry Tomaros. W 2011 roku liczyła 55 mieszkańców[1].
W starożytności miasto epirockich Molossów położone w pobliżu góry Tomaros. Ośrodek kultu Zeusa Naiosa i Diony[2], słynny z najstarszej wyroczni greckiej w świętym gaju dębowym Zeusa. Jej powstanie tradycja przypisywała Pelazgom. Tamtejsi kapłani, zwani selloj (gr. σελλοί), wieszczyli na podstawie szumu świętych dębów lub dźwięku poruszanych przez wiatr mis z brązu[3].
Gdy Atena pomagała Argosowi w budowie okrętu dla Jazona wyruszającego po złote runo, miała nakazać użycie twardego drewna dębów z dodońskiego świętego gaju[4]. Według innej wersji tego mitu, w dziobie statku „Argo” wmontowano kawał drewna ze świętego dębu z Dodony: potrafiło ono przemawiać ludzkim głosem i wskazywać żeglarzom drogę na morzu[5].
Bardzo sławna wcześniej w świecie greckim wyrocznia miejscowa stopniowo traciła znaczenie na rzecz innej panhelleńskiej wyroczni w Delfach. Do ok. II wieku p.n.e. miała jedynie charakter lokalny. Ponadto w 219 p.n.e. miasto zostało zniszczone przez Etolczyków[3][6].
W odkryciu ruin Dodony i badaniach sfinansowanych w 1875 r. przez bankiera i polityka Konstantinosa Karapanosa, doniosły udział miał polski zesłaniec Zygmunt Mineyko[a]. W ramach długotrwałych prac archeologicznych udało się odsłonić ruiny miasta z teatrem oraz resztki okręgu kultowego z propylejami, świątynią Zeusa, wieloma budynkami sakralnymi i bazami pomników wotywnych[6].
Uwagi
- ↑ Późniejsi badacze Dodony zmarginalizowali jego dokonanie i pozbawili polskiego odkrywcę istotnego znaczenia (Kazimierz Michałowski; Jak Grecy tworzyli sztukę. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1970, s. 13). Jako inżynier w służbie tureckiej faktycznie zainicjował poszukiwania tego historycznego miejsca (Jacek Knopek: Polacy w Grecji. Historia i współczesność. Bydgoszcz: Wyd. Uczelniane WSP, 1997, s. 108).
Przypisy
- ↑ Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. ΜΟΝΙΜΟΣ Πληθυσμός
- ↑ Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 71. ISBN 83-7425-368-1.
- ↑ a b Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (red. Z. Piszczek). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, ISBN 83-010-3529-3, s. 198.
- ↑ Maria Ziółkowska: Gawędy o drzewach. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1988, ISBN 83-205-4053-4, s. 66.
- ↑ Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1987, ISBN 83-210-0677-9, s. 166.
- ↑ a b Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (red. L. Winniczuk). Wyd. 6. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, ISBN 83-214-0406-5, s. 119.