Derek Harold Richard Barton (ur. 8 września 1918 w Gravesend, Kent, Anglia, zm. 16 marca 1998 w College Station, Teksas, USA) – chemik brytyjski, laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii w roku 1969 za badanie wpływu stereochemii na szybkość reakcji chemicznych i za wkład w rozwój analizy konformacyjnej i jej zastosowanie w chemii.
W latach 1953–1955 profesor Uniwersytetu Londyńskiego, następnie w latach 1955–1957 Uniwersytetu w Glasgow, 1957–1970 Imperial College London. Członek Royal Society oraz innych akademii nauk i towarzystw naukowych.
Prowadził prace m.in. z dziedziny biosyntezy steroidów i terpenów, badał także ich właściwości fizyczne i chemiczne. Zajmował się też zagadnieniami z chemii fizycznej i teoretycznej, fotochemii. Był współtwórcą teorii biogenezy alkaloidów i terpenów. W 1950 roku wraz z Oddem Hasselem zapoczątkował analizę konformacyjną. Zastosował ją do badań zależności między strukturą konformeru danego związku a jego reaktywnością i właściwościami fizycznymi. Swoje badania prowadził na steroidach, terpenach, alkaloidach oraz cykloheksanie (był to związek wzorcowy). W 1960 odkrył reakcję (tzw. reakcja Bartona), która ułatwia syntezę hormonu aldosteronu (reakcja polega na zastosowaniu fotolizy azotynów). W 1975 odkrył reakcję wolnorodnikowej deoksygenacji II-rzędowych alkoholi (reakcja Bartona-McCombiego). Reakcja ta została wykorzystana w syntezie antybiotyków aminoglikozydowych. Pod koniec życia zajmował się selektywnym utlenianiem węglowodorów nasyconych.
Bibliografia
- Wulf von Bonin, Erich Bagge, Robert Herrlinger: Laureaci nagrody Nobla. Chemia, fizyka, medycyna. Warszawa: 1969. Brak numerów stron w książce
- Beata Tarnowska (red.): Nagrody Nobla, Leksykon PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13393-7. Brak numerów stron w książce
- Derek Barton – Biography. [dostęp 2009-10-19].
| XX wiek |
- 1901: van ’t Hoff
- 1902: Fischer
- 1903: Arrhenius
- 1904: Ramsay
- 1905: Baeyer
- 1906: Moissan
- 1907: Buchner
- 1908: Rutherford
- 1909: Ostwald
- 1910: Wallach
- 1911: Skłodowska-Curie
- 1912: Grignard, Sabatier
- 1913: Werner
- 1914: Richards
- 1915: Willstätter
- 1918: Haber
- 1920: Nernst
- 1921: Soddy
- 1922: Aston
- 1923: Pregl
- 1925: Zsigmondy
- 1926: Svedberg
- 1927: Wieland
- 1928: Windaus
- 1929: Harden, von Euler-Chelpin
- 1930: Fischer
- 1931: Bosch, Bergius
- 1932: Langmuir
- 1934: Urey
- 1935: F. Joliot-Curie, I. Joliot-Curie
- 1936: Debye
- 1937: Haworth, Karrer
- 1938: Kuhn
- 1939: Butenandt, Ružička
- 1943: de Hevesy
- 1944: Hahn
- 1945: Virtanen
- 1946: Sumner, Northrop, Stanley
- 1947: Robinson
- 1948: Tiselius
- 1949: Giauque
- 1950: Diels, Alder
- 1951: McMillan, Seaborg
- 1952: Martin, Synge
- 1953: Staudinger
- 1954: Pauling
- 1955: du Vigneaud
- 1956: Hinshelwood, Siemionow
- 1957: Todd
- 1958: Sanger
- 1959: Heyrovský
- 1960: Libby
- 1961: Calvin
- 1962: Perutz, Kendrew
- 1963: Ziegler, Natta
- 1964: Hodgkin
- 1965: Woodward
- 1966: Mulliken
- 1967: Eigen, Norrish, Porter
- 1968: Onsager
- 1969: Barton, Hassel
- 1970: Leloir
- 1971: Herzberg
- 1972: Anfinsen, Moore, Stein
- 1973: Fischer, Wilkinson
- 1974: Flory
- 1975: Cornforth, Prelog
- 1976: Lipscomb
- 1977: Prigogine
- 1978: Mitchell
- 1979: Brown, Wittig
- 1980: Berg, Gilbert, Sanger
- 1981: Fukui, Hoffmann
- 1982: Klug
- 1983: Taube
- 1984: Merrifield
- 1985: Hauptman, Karle
- 1986: Herschbach, Lee, Polanyi
- 1987: Cram, Lehn, Pedersen
- 1988: Deisenhofer, Huber, Michel
- 1989: Altman, Cech
- 1990: Corey
- 1991: Ernst
- 1992: Marcus
- 1993: Mullis, Smith
- 1994: Olah
- 1995: Crutzen, Molina, Rowland
- 1996: Curl Jr., Kroto, Smalley
- 1997: Boyer, Walker, Skou
- 1998: Kohn, Pople
- 1999: Zewail
- 2000: Heeger, MacDiarmid, Shirakawa
|
|---|
| XXI wiek |
- 2001: Knowles, Noyori, Sharpless
- 2002: Wüthrich, Fenn, Tanaka
- 2003: Agre, MacKinnon
- 2004: Ciechanower, Herszko, Rose
- 2005: Chauvin, Grubbs, Schrock
- 2006: Kornberg
- 2007: Ertl
- 2008: Shimomura, Chalfie, Tsien
- 2009: Ramakrishnan, Steitz, Jonath
- 2010: Heck, Negishi, Suzuki
- 2011: Szechtman
- 2012: Kobilka, Lefkowitz
- 2013: Karplus, Levitt, Warshel
- 2014: Betzig, Hell, Moerner
- 2015: Lindahl, Modrich, Sancar
- 2016: Feringa, Sauvage, Stoddart
- 2017: Dubochet, Frank, Henderson
- 2018: Arnold, Smith, Winter
- 2019: Goodenough, Whittingham, Yoshino
- 2020: Charpentier, Doudna
- 2021: List, MacMillan
- 2022: Bertozzi, Meldal, Sharpless
- 2023: Bawendi, Brus, Jekimow
- 2024: Baker, Hassabis, Jumper
|
|---|
| 1901–1909 |
|
|---|
| 1910–1919 |
- 1910: F.O. Bower, J. Joly
- 1911: G. Chrystal, W.M. Bayliss
- 1912: G.E. Smith, W.M. Hicks
- 1913: E.H. Starling, H.B. Dixon
- 1914: E.W. Brown, W.J. Sollas
- 1915: J. Larmor, W.H. Rivers
- 1916: H.M. Macdonald, J.S. Haldane
- 1917: A.S. Woodward, J. Aitken
- 1918: A. Fowler, F.G. Hopkins
- 1919: J.H. Jeans, J.B. Farmer
|
|---|
| lata 20. |
- 1920: G.H. Hardy, W. Bateson
- 1921: F.W. Dyson, F. Blackman
- 1922: C.T.R. Wilson, J. Barcroft
- 1923: C.G. Martin, W.N. Shaw
- 1924: D. Clerk, H.H. Dale
- 1925: A.C. Seward, W.H. Perkin Jr
- 1926: A.V. Hill, W.B. Hardy
- 1927: J.C. McLennan, T. Lewis
- 1928: A.S. Eddington, R. Broom
- 1929: J.E. Littlewood, R. Muir
|
|---|
| lata 30. |
- 1930: J.E. Marr, O.W. Richardson
- 1931: R. Glazebrook, W.H. Lang
- 1932: E. Mellanby, R. Robinson
- 1933: G.I. Taylor, P.P. Laidlaw
- 1934: E.D. Adrian, S. Chapman
- 1935: A. Harker, C.G. Darwin
- 1936: E.S. Goodrich, R.H. Fowler
- 1937: A.H.R. Buller, N.V. Sidgwick
- 1938: F.W. Aston, R.A. Fisher
- 1939: D. Keilin, P.A.M. Dirac
|
|---|
| lata 40. |
- 1940: F.H.A. Marshall, P.M.S. Blackett
- 1941: E. Kennaway, E.A. Milne
- 1942: W.W.C. Topley, W.N. Haworth
- 1943: E.B. Bailey, H.S. Jones
- 1944: C.R. Harington, D. Brunt
- 1945: E.J. Salisbury, J.D. Bernal
- 1946: C.D. Darlington, W.L. Bragg
- 1947: F.M. Burnet, C.N. Hinshelwood
- 1948: J. Gray, H. Jeffreys
- 1949: R.A. Peters, G.P. Thomson
|
|---|
| lata 50. |
- 1950: C.F.A. Pantin, E.V. Appleton
- 1951: H. Florey, I. Heilbron
- 1952: F. Bartlett, C.K. Ingold
- 1953: P. Fildes, N.F. Mott
- 1954: H.A. Krebs, J.D. Cockcroft
- 1955: V. Wigglesworth, A. Todd
- 1956: O.T. Jones, D.M.C. Hodgkin
- 1957: F.G. Gregory, W.V.D. Hodge
- 1958: A.L. Hodgkin, H. Massey
- 1959: P.B. Medawar, R. Peierls
|
|---|
| lata 60. |
- 1960: R. Cameron, B. Lovell
- 1961: W.L.G. Clark, C.F. Powell
- 1962: J.C. Eccles, S. Chandrasekhar
- 1963: H.H. Read, R. Hill
- 1964: F. Brambell, M.J. Lighthill
- 1965: H.C. Husband, J.C. Kendrew, R.A. Lyttleton
- 1966: C. Cockerell, F. Yates, J.A. Ratcliffe
- 1967: J. Hutchinson, J.Z. Young, C.E. Tilley
- 1968: G. Roberts, W.T.J. Morgan, M.F. Atiyah
- 1969: C.W. Oatley, F. Sanger, G.E.R. Deacon
|
|---|
| lata 70. |
- 1970: J.F. Baker, W.A.H. Rushton, K.C. Dunham
- 1971: P.E. Kent, M. Perutz, G. Herzberg
- 1972: W.B. Lewis, F. Crick, D. Barton
- 1973: E.P. Abraham, R.R. Porter, M. Ryle
- 1974: S. Brenner, G. Edwards, F. Hoyle
- 1975: B. Wallis, D.C. Phillips, E. Bullard
- 1976: A. Walsh, J.L. Gowans, J.W. Cornforth
- 1977: J.B. Adams, H.E. Huxley, P. Hirsch
- 1978: T. Kilburn, R.A. Gregory, A. Salam
- 1979: V.E. Cosslett, H.W. Kosterlitz, C. Frank
|
|---|
| lata 80. |
- 1980: J.P. Wild, H. Harris, D. Wilkinson
- 1981: R. Riley, M.L. Vogt, G. Wilkinson
- 1982: C. Milstein, W. Hawthorne, R.H. Dalitz
- 1983: D.J. Bradley, W.S. Feldberg, J. Kingman
- 1984: A.L. Cullen, M. Lyon, A. Battersby
- 1985: J. Argyris, J.B. Gurdon, R. Penrose
- 1986: E. Ash, R. Doll, R. Richards
- 1987: G.V.R. Born, E.J. Denton, F. Graham-Smith
- 1988: H. Barlow, W. Watkins, G. Batchelor
- 1989: J. Vane, D. Weatherall, J.C. Polanyi
|
|---|
| lata 90. |
- 1990: O.C. Zienkiewicz, A. McLaren, M. Berry
- 1991: J. Mason, M. Berridge, D. McKenzie
- 1992: D. Tabor, M.A. Epstein, S. Donaldson
- 1993: R. Hill, H. Barlow, V. Heine
- 1994: S. Moncada, E. Mansfield, S. Chandrasekhar
- 1995: D. Metcalf, P. Nurse, R.J. Williams
- 1996: R. Hinde, J. Heslop-Harrison, A. Wiles
- 1997: G. Eglinton, J.M. Smith, D.H. Perkins
- 1998: E. Southern, R. Miledi, D.C. Bradley
- 1999: J.F. Davidson, P.D. Wall, A. Howie
|
|---|
| rok 2000 |
|
|---|
