Święty
Cyryl

Konstantyn

Misjonarz
Ikona ze studni przy Grabarce przedstawiająca św. Cyryla
Data i miejsce urodzenia	ok. 826–828 Sołuń
Data i miejsce śmierci	14 lutego 869 Rzym
Czczony przez	Kościół łaciński i Cerkiew prawosławną
Wspomnienie	14 lutego (Kościół katolicki), 11 maja (Cerkiew prawosławna)
Atrybuty	zwój z cyrylicą, kielich, krzyż i księga
Patron	Europy, Słowian
Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł dotyczy świętego Cyryla – brata świętego Metodego. Zobacz też: Cyryl z Aleksandrii, Cyryl Jerozolimski, Cyryl Bertram.

Cyryl-Konstantyn^[1], także jako Konstantyn-Cyryl^[2], cs. Rawnoapostolnyj Kiriłł, uczitiel Słowienskij (ur. ok. 826–828 w Tesalonice, zm. 14 lutego 869 w Rzymie) – jeden z braci sołuńskich, misjonarz, święty Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej.

Urodził się w 826 albo 828 roku w Sołuniu i był młodszym bratem Metodego^[1]. Był synem oficera wojskowego Leona, a jego chrzcielne imię brzmiało Konstantyn^[3]. W wieku nastoletnim został wysłany do Konstantynopola, gdzie studiował wraz z synem cesarza Michała III^[4]. Pobierał nauki z zakresu literatury antycznej, filozofii, astronomii, matematyki i muzyki^[4]. Zrezygnował jednak z kariery urzędniczej, przyjął sakrament święceń i został chartofylaksem przy kościele Hagia Sophia^[1]. Niezadowolony z funkcji, udał się potajemnie do klasztoru nad Bosforem, gdzie został odnaleziony po pół roku^[1]. Uproszono go wówczas by objął katedrę filozofii greckiej i chrześcijańskiej w wyższej szkole cesarskiej (wówczas nadano mu pseudonim Filozof)^[4]. Około 855 roku udał się do Bitynii i wstąpił do klasztoru, gdzie przebywał Metody^[3].

W 860 roku obaj udali się do Chazarów, by rozstrzygnąć spór pomiędzy chrześcijanami, żydami i saracenami^[5]. Aby przygotować się do misji, bracia udali się do Chersonezu, gdzie Konstantyn nauczył się języka hebrajskiego i syryjskiego^[4]. Znaleźli tam również relikwie Klemensa Rzymskiego i zabrali je ze sobą^[5]. Po powrocie, na prośbę patriarchy Ignacego udali się na misję ewangelizacyjną do Bułgarii^[3]. Około 862 roku wysłannicy księcia Rościsława poprosili, by bracia sołuńscy przybyli na Morawy i wyznaczył Cyryla jako przywódcę misji^[6]. By ułatwić przyswojenie treści liturgicznych, Konstantyn postanowił opracować specjalne pismo (na bazie alfabetu greckiego), zwanego później głagolicą^[3]. Jeden z uczniów Metodego dodał później do tego majuskuły, dzięki czemu powstała cyrylica^[3]. Cyryl przełożył także Pismo Święte na język staro-cerkiewno-słowiański^[3]. Wobec rozwijającego się konfliktu z niemieckim duchowieństwem, po roku (albo trzech latach) bracia byli zmuszeni opuścić Państwo wielkomorawskie i udali się do Panonii, gdzie zostali przyjęci przez władcę – Kocela^[6]. Pół roku później przenieśli się do Wenecji, gdzie ich uczniowie mieli otrzymać święcenia kapłańskie^[6]. Zostali tam jednak przyjęci niechętnie, bowiem zarzucono im samowolne wprowadzenie liturgii słowiańskiej, co miało naruszać prawo trzech języków (t.zw. „herezja trzech języków”: hebrajskiego, łaciny i greki)^[5]. Cyryl przekonywał, że nawet na Krzyżu Chrystusowym był napis trójjęzyczny, zatem próby ograniczenia języków liturgii nazwał herezją pilacjańską^[7]. Wobec tego obaj zostali wezwani przed oblicze Mikołaja I i oskarżeni o herezję, jednakże zanim dotarli do Rzymu, papież zmarł^[6]. Jego następca, Hadrian II przyjął braci serdecznie, nakazał udzielić święceń ich uczniom, a słowiańskie księgi liturgiczne złożyć pod ołtarzem Najświętszej Marii Panny^[7]. Przebywając w Rzymie, Konstantyn wstąpił do jednego z greckich klasztorów i w grudniu 868 roku przyjął zakonne imię Cyryl^[6]. Zmarł tamże 14 lutego 869 roku, powierzając Metodemu kontynuację ewangelizacji Słowian^[6].

W ikonografii Cyryl przedstawiany jest w todze profesora, trzymając księgę, zapisaną cyrylicą^[3]. Na prawosławnych ikonach jest niekiedy ukazywany, podobnie jak brat, w stroju biskupim, chociaż nigdy nie został na biskupa wyświęcony^[8]. Ich atrybutami są: zwój z cyrylicą, kielich, krzyż i księga^[3]. W 1980 roku zostali ogłoszeni współpatronami Europy, wraz z Benedyktem z Nursji^[6]. Ich wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 14 lutego w Kościele katolickim i 11/24 maja w Cerkwi prawosławnej^[7].

W Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej ożywienie kultu świętych Cyryla i Metodego miało miejsce w latach 1862–1863, gdy w Imperium Rosyjskim obchodzono tysiąclecie Rosji i tysiąclecie alfabetu słowiańskiego. Propagatorami kultu braci sołuńskich byli rosyjscy słowianofile, także w Cerkwi w 1860 roku pojawiła się inicjatywa, by dzień wspomnienia świętych braci obchodzić w szczególnie uroczysty sposób^[9]. Biskup smoleński Antoni napisał ku ich czci uroczyste nabożeństwo^[9]. W 1885 r. z inicjatywy Konstantina Pobiedonoscewa zorganizowano z ogromnym rozmachem cerkiewno-państwowe obchody ku czci tysiąclecia śmierci św. Metodego^[9]. Jednak poza szczególnymi dniami wspomnienia kult świętych Cyryla i Metodego w carskiej Rosji przygasał^[9]. Braci sołuńskich w Cerkwi rosyjskiej tytułuje się oświecicielami lub nauczycielami Słowian^[9][10]. Motywy światła i oświecenia dominują w poświęconych im tekstach liturgicznych^[11]. Zalicza się ich do kategorii świętych równych apostołom^[8]. W XXI w. w Rosji w dniu, gdy Cerkiew czci Cyryla i Metodego, ustanowione zostało święto słowiańskiego piśmiennictwa i kultury^[10].

• Cyryl i Metody

• Henryk Fros, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 1. Kraków: WAM, 1997. ISBN 83-7097-271-3.
• Zbigniew Bauer, Adam Leszkiewicz: Wielka księga świętych. T. 1. Kraków: Pinnex, 2003. ISBN 83-89265-47-8.
• Jarosław Nikodem, Dariusz Andrzej Sikorski: Vademecum historyka mediewisty. Warszawa: PWN, 2012. ISBN 978-83-0117-239-8.