Seidelianus II

Facsimile Scrivenera (J 1,38-40)
Oznaczenie	He
Data powstania	IX wiek
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	013
Zawartość	cztery Ewangelie
Język	grecki
Rozmiary	22 × 18 cm
Typ tekstu	tekst bizantyński
Kategoria	V
Miejsce przechowywania	Uniwersytet w Hamburgu Trinity College (Cambridge)

Kodeks Seideliański II (łac. Codex Seidelianus II (Gregory-Aland H^e albo 013; Soden ε 88)^[1][2] – grecki rękopis uncjalny Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii, datowany paleograficznie na IX wiek. Część kart rękopisu została utracona. Wykazuje pewne podobieństwa – paleograficzne i tekstualne – do kodeksu Seidelianus I, z którym miał też część wspólnej historii. Reprezentuje wczesną formę bizantyńskiej tradycji tekstualnej i był ceniony przez XIX-wiecznych krytyków tekstu. Badania przeprowadzone w XX wieku spowodowały zmianę oceny, dzisiaj jest nisko ceniony przez krytyków tekstu, a w rezultacie rzadko cytowany we współczesnych wydaniach greckiego Nowego Testamentu.

Kodeks stanowiony jest przez 220 pergaminowych kart (22 cm na 18 cm). Tekst ewangeliczny pisany jest jedną kolumną na stronę, po 23 linijki w kolumnie^[3][4][5] , niewielką uncjałą. Litery są podobne do spotykanych w Seidelianus I, lecz mniejsze i grubsze^[6]. Kształty liter przypominają późną uncjałę, zwłaszcza takie litery jak delta oraz theta^[7]. Tekst stosuje przydechy i akcenty, nieregularnie, tak jak i inne rękopisy tego okresu. Stosuje wielkie inicjały na marginesie, które służą wyodrębnieniu niewielkich sekcji tematycznych (akapity)^[6].

Przy pomocy małego czerwonego krzyża, przypominającego krzyż maltański, oznaczone zostały spacje. Spacje są zgodne z systemem kolometrycznym^[7].

Kodeks zawiera tekst czterech Ewangelii z lukami (Mt 1,1-15,30; 25,33-26,3; Mk 1,32-2,4; 15,44-16,14; Łk 5,18-32; 6,8-22; 10,2-19; J 9,30-10,25; 18,2-18; 20,12-25)^[8][9] .

Tekst ewangeliczny dzielony jest według dwóch systemów, według długich jednostek – κεφαλαια (rozdziały) – oraz według krótkich jednostek – Sekcji Ammoniusza. Numery κεφαλαια oraz Sekcji Ammoniusza umieszczono na marginesie. W górnym marginesie umieszczono τιτλοι (tytuły) owych κεφαλαια. Sekcje Ammoniusza nie mają odniesień do Kanonów Euzebiusza^[6].

Rękopis jest podobny do Seidelianus I zarówno pod względem paleograficznym jak i tekstualnym, ponadto część ich historii była wspólna. Z tego powodu Scrivener opisał je łącznie w tym samym podrozdziale^[10].

Grecki tekst kodeksu przekazuje tekst bizantyński, z niewielką liczbą obcych naleciałości^[9] . Hermann von Soden uznał ją za wczesną formę tekstu bizantyńskiego i zaklasyfikował do rodziny tekstualnej K^i[11][12], dzisiaj oznaczanej symbolem E^[13].

Dawni krytycy tekstu NT, tacy jak Tregelles^[14], Scrivener jak i Gregory oceniali, że tekst rękopisu ma większą wartość niż Seidelianus I^[15][16], jednak późniejsze badania wykazały, że jest odwrotnie^[9] . Kurt Aland dał mu profil tekstualny 174¹ 82^1/2 3² 7^s. Profil ten oznacza, że kodeks wspiera tekst bizantyński przeciwko „oryginalnemu”^[a] w 174 miejscach, współbrzmi zarówno z tekstem bizantyńskim jak i „oryginalnym” w 82 miejscach, wspiera tekst „oryginalny” przeciwko bizantyńskiemu w 3 miejscach^[b]. Ponadto kodeks posiada 7 sobie właściwych wariantów. W oparciu o ten profil tekst rękopisu został zaklasyfikowany do V kategorii Alanda^[4]. Tak więc liczba niebizantyńskich wariantów wynosi tylko 10 (w Seidelianus I – 25)^[9] .

Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, przekazuje standardowy tekst bizantyński zgodny z rodziną tekstualną K^x. Metodą tą przebadano tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20), ale rozdział 10. jest niekompletny^[12]. K^x oznacza standardowy tekst bizantyński^[17].

Konstantin von Tischendorf^[18] oraz C.R. Gregory datował rękopis na IX lub X wiek^[6]. Scrivener datował na IX wiek^[15]. Obecnie kodeks datowany jest przez INTF na wiek IX^[4][5] .

Rękopis przywiózł ze Wschodu Andreas Seidel na początku XVII wieku (wraz z kodeksem Seidelianus I). Po jego śmierci, w 1718 roku, nabył go La Croze, królewski bibliotekarz z Berlina, który podarował go Wolfowi (wraz z Seidelianus I)^[19][16]. Jedną kartę Wolf przekazał dla Richarda Bentleya, odnalazł ją Tregelles w 1845^[16]. Jest ona przechowywana w Cambridge^[9] . W 1734 roku Wettstein widział kodeks w Amsterdamie^[20]. Kodeks zaginął na dłuższy czas i był traktowany jako zagubiony rękopis^[14]. Ponownie został odnaleziony przez bibliotekarza Petersena w 1838 roku w bibliotece publicznej w Hamburgu^[15][21].

Wolf w 1723 roku wydał wykaz wariantów rękopisu^[22]. Wydanie jest niestaranne i łączone dla obu rękopisów (011 i 013, oznakowane jako A i B)^[23][c]. Wettstein w swoim wydaniu Nowego Testamentu z 1751 wykorzystał pracę Wolfa^[20]. Wettstein wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu i nadał mu siglum H^[20]. Pod takim samym siglum znajduje się na liście Griesbacha^[24]. Ponieważ Wolf skolacjonował rękopis niedokładnie i popełnił wiele błędów, Tregelles w 1850 roku ponownie skolacjonował tekst całego rękopisu, a następnie porównał go z pracą Wolfa^[14]. Również Tischendorf skolacjonował tekst rękopisu^[25]. Tischendorf wykorzystał wyniki swojej oraz Tregellesa pracy na potrzeby swego wydania Nowego Testamentu^[18][16][d]. Gregory w 1908 nadał mu siglum 013^[2].

Tekst rękopisu był badany w Ewangeliach synoptycznych przez Russella Champlina^[26]  i Jacoba Greelingsa^[27] [28] . Na podstawie wyników tych badań Frederik Wisse sporządził profil tekstualny dla grupy rękopisów, do której należy Seidelianus II^[13]. We współczesnych wydaniach Nestle-Alanda jest rzadko cytowany i tylko ex silentio^[29]. UBS4 cytuje go jako Byz^[30], które to siglum służy do oznaczenia wszystkich rękopisów tradycji bizantyńskiej. Oznacza to, że jest cytowany tylko wtedy, gdy jest zgodny z całą grupą, do której został przypisany^[31].

Obecnie 193 kart kodeksu przechowywanych jest w Hamburgu w bibliotece tamtejszego Uniwersytetu (Cod. 91), jedna zaś karta w Trinity College (B XVII 20.21) w Cambridge^[4][5] .

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Wydania tekstu

• J.C. Wolf: Anecdota Graeca. T. III. Hamburg: 1723, s. 48–92.

Krytyczne wydania NT

• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
• B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 4. Stuttgart: United Bible Societies, 1993. ISBN 978-3-438-05110-3.Sprawdź autora:3. [UBS4]
• Johann Jakob Griesbach: Novum Testamentum Graece. Londini: 1809. (łac.).
• Johann Jakob Wettstein: Novum Testamentum Graecum. T. 1. Amsterdam: Officina Dommeriana, 1751. [dostęp 2010-11-14]. (łac.).

Listy rękopisów

• Kurt Aland: Kurzgefaßte Liste der griechieschen Handschriften des Neuen Testaments. Berlin: Walter de Gruyter, 1963. (niem.).
• Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 33. (niem.).
• Kodeks G/011 (GA), [w:] Liste Handschriften [online], Münster Institute INTF [dostęp 2014-02-18]  (niem.).

Introdukcje do krytyki tekstu NT

• Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neues Testaments: Einfürung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989, s. 119. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
• Henry Alford: The Greek Testament. Wyd. 5. T. I. London: 1863, s. 110. (ang.).
• Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: Hinrichs, 1900, s. 51-52. (niem.).
• Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Wyd. 4. Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 76. ISBN 978-0-19-516122-9. (ang.).
• Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Edward Miller. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 135. (ang.).
• Hermann von Soden: Die Schriften des Neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte. T. 1-2. Berlin: Verlag von Arthur Glaue, 1902-1910. (niem.).
• Konstantin von Tischendorf: Novum Testamentum Graece. Editio Septima. Lipsiae: Winter, 1859. (łac.).
• S.P. Tregelles: An Introduction to the Critical Study and Knowledge of the Holy Scriptures. London: 1856. (ang.).
• Robert Waltz: Codex Seidelianus II H^e (013). Encyclopedia of Textual Criticism, 2007. (ang.).

Inne opracowania

• Russell Champlin. Family E and Its Allies in Matthew. „Studies and Documents”. XXIII, 1967. Salt Lake City, UT. (ang.). 
• Jacob Greelings. Family E and Its Allies in Mark. „Studies and Documents”. XXXI, 1968. Salt Lake City, UT. (ang.). 
• Jacob Greelings. Family E and Its Allies in Luke. „Studies and Documents”. XXXV, 1968. Salt Lake City, UT. (ang.). 
• S.P. Tregelles: An Account of the Printed Text. London: 1854. (ang.).
• Frederik Wisse. Family E and the Profile Method. „Biblica”. 51, s. 67–75, 1970. (ang.). 
• Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).