Chróścik pasterski
 Murawka chróścików pasterskich na próchnicy | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
chróścik pasterski |
| Nazwa systematyczna | |
| Stereocaulon paschale (L.) Hoffm. Deutschl. Fl., Zweiter Theil (Erlangen): 130 (1796) | |
Chróścik pasterski (Stereocaulon paschale (L.) Hoffm.) – gatunek grzybów należący do rodziny chróścikowatych (Stereocaulaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Stereocaulaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Linneusz nadając mu nazwę Lichen paschalis (w tłumaczeniu na jęz. polski: porost pasterski). Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1796 Hoffmann, przenosząc go do rodzaju Stereocaulon[1].
- Baeomyces paschalis (L.) Wahlenb. 1812
- Cladonia paschalis (L.) Baumg. 1790
- Lichen paschalis L. 1753
- Patellaria paschalis (L.) Wallr. 1831
- Verrucaria paschalis (L.) Humb. 1793
Nazwa polska według W. Fałtynowicza[2].
Morfologia
Plecha pierwotna jest skorupiasta, zbudowana z bardzo drobnych granulek i zanika na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Plecha wtórna ma postać krzaczkowato rozgałęzionych podecjów o wysokości do 3 cm. Podecja są nagie, silnie przyrośnięte do podłoża i tworzą gęste murawki. Występują na nich liczne, gęste i poduszeczkowate fyllokladia, w których zachodzi fotosynteza. Ich powierzchnia jest szara lub biaława. Brak na niej izydiów[4]. Plecha podecjów zawiera cefalodia z sinicami z rodzaju Nostoc lub Stigonema[5][5].
Kwasy porostowe: atranorin i kwas lobariowy[4].
Występowanie i siedlisko
Występuje głównie w tundrze i w górach[5]. Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony. Na półkuli południowej występuje tylko w Andach i górach Nowej Zelandii[6].
W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status CR – gatunek krytycznie zagrożony[7]. Jest w Polsce objęty ochroną całkowitą[8]. Występowanie chróścika pasterskiego w Polsce jest słabo zbadane, w piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano około 20 jego stanowisk[2].
Rośnie na ziemi, na torfie, próchnicy, na warstwie martwych liści[4].
Gatunki podobne
Chróściki są łatwe do odróżnienia od innych rodzajów porostów, trudno natomiast rozróżnić poszczególne ich gatunki, są one bowiem morfologicznie bardzo podobne do siebie. Istotną rolę w rozróżnianiu gatunków odgrywają reakcje barwne porostów. Jednakże nawet przy pomocy tych reakcji nie można odróżnić chróścika pasterskiego od chróścika tasiemcowatego (Stereocaulon taeniarum) – obydwa te gatunki dają identyczny wynik wszystkich reakcji barwnych. Ich rozróżnienie odbywa się tylko przez analizę cech morfologicznych[5]. Chróścik pasterski odróżnia się m.in. bardziej rozgałęzionym podecjum[4].
Znaczenie
W ekosystemach tundry i arktycznych porosty są jednymi z ważniejszych organizmów przeprowadzających fotosyntezę. Chrobotek alpejski i chróścik pasterski w tych ekosystemach to gatunki dominujące, tworzące całe łany. Stanowią ważne źródło pożywienia dla reniferów i karibu, odgrywają też dużą rolę w gospodarce wodnej ekosystemów[9].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-06-04]. (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-01-10]. (ang.).
- ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-06-04].
- ↑ a b c d Magdalena Oset. The lichen genus Stereocaulon in Poland, S. condensatum and S. incrustatum. Herzogia 21(2008): 51–59
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz.U. z 2014 r. poz. 1408)
- ↑ M.-M. Kytöviita, P. D. Crittenden Growth and Nitrogen Relations in the Mat-forming Lichens Stereocaulon paschale and Cladonia stellaris. Ann. Bot., vol. 100/7, październik 2007 r