Chorągiew Wielkopolska ZHP
im. Powstańców Wielkopolskich
1918-19

Pomnik Harcerzy na Malcie w Poznaniu
Organizacja harcerska	Związek Harcerstwa Polskiego
Rodzaj jednostki	chorągiew
Jednostka nadrzędna	Główna Kwatera ZHP
Jednostki podległe	38 hufców
Rok powstania pierwszych drużyn	1912
Komendant (przewodniczący)	hm. Maciej Siwiak
Adres siedziby	ul. Wilków Morskich 23/25, 60-480 Poznań
Położenie na mapie Poznania Komenda Chorągwi Wielkopolskiej ZHP
Położenie na mapie Polski Komenda Chorągwi Wielkopolskiej ZHP
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Komenda Chorągwi Wielkopolskiej ZHP
52°28′23,373″N 16°46′23,763″E/52,473159 16,773267
Strona internetowa

Chorągiew Wielkopolska ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918–19 – jednostka terenowa Związku Harcerstwa Polskiego, działająca na terenie województwa wielkopolskiego. Siedzibą władz chorągwi jest Poznań. Chorągiew tworzy 40 hufców, działających na terenie wszystkich powiatów.

Zainteresowanie skautingiem w Wielkopolsce datowane jest na początek 1912, kiedy kierownictwo „Sokoła” zwróciło się do Naczelnictwa we Lwowie o przysłanie do Poznania doświadczonych instruktorów, którzy przeprowadziliby kurs harcerski. Kurs taki odbył się na przełomie sierpnia i września 1912 i przeprowadzony został przez Jerzego Grodyńskiego i Tadeusza Strumiłło. Pierwszy zastęp skautowy zorganizował Cezary Jindra, członkowie zastępu złożyli Przyrzeczenie 17 października 1912. W tym czasie powstała pierwsza drużyna, a następnie hufce „Piast” i „Zorza”.

W grudniu 1916 powstała Główna Kwatera Skautowa na Rzeszę Niemiecką z siedzibą w Poznaniu, obejmująca swym zasięgiem Wielkopolskę, Pomorze, Kujawy oraz polskie środowiska w Berlinie i Westfalii. Drużyny skautowe były prześladowane przez władze zaboru i musiały działać nielegalnie. Organizacja wzięła czynny udział w zwycięskim powstaniu wielkopolskim 1918–1919.

Z Naczelnictwa Harcerskich Drużyn Wielkopolskich, utworzonego w miejsce Głównej Kwatery Skautowej na Rzeszę Niemiecką, w 1920 powstała Chorągiew Poznańska, przemianowana w 1935 na Chorągiew Wielkopolską. Struktury ZHP w Poznaniu rozbudowywali w latach trzydziestych aktywiści tacy jak Tadeusz Zieliński, Janusz Rydlewicz czy Marian Mendelak.

Harcerze wielkopolscy wzięli udział w obronie kraju we wrześniu 1939, wielu walczyło na froncie, a nie zmobilizowani uczestniczyli w obronie miast. Poznański instruktor hm. Florian Marciniak został pierwszym Naczelnikiem Szarych Szeregów – ZHP w konspiracji, a Komenda Chorągwi Wielkopolskiej przekształciła się w konspiracyjny Ul „Przemysław”.

Pierwsza po Łódzkim Zjeździe Działaczy Harcerskich konferencja instruktorów Chorągwi Wielkopolskiej odbyła się 17 lutego 1957. Do najważniejszych przedsięwzięć programowych tego okresu należała akcja „Konin” w latach 1963–1964 i akcja „Trzcianka” (1965 i 1970). W grudniu 1968 chorągiew otrzymała imię Powstańców Wielkopolskich 1918–1919, nadane w 50 rocznicę wybuchu powstania. W 1975, w związku z reformą administracyjną kraju, Chorągiew Wielkopolską podzielono na pięć jednostek: Chorągiew Poznańską im. Powstańców Wielkopolskich 1918/19, która kontynuowała tradycje i dorobek poprzedniczki, Chorągiew Kaliską im. Marii Konopnickiej, Chorągiew Konińską im. Budowniczych Zagłębia Konińskiego, Chorągiew Leszczyńską im. Ludowego Lotnictwa Polskiego i Chorągiew Pilską im. Zdobywców Wału Pomorskiego.

Ponowne powstanie jednej Chorągwi Wielkopolskiej, obejmującej teren historycznej Wielkopolski, nastąpiło w sierpniu 1992, w trakcie Jubileuszowego Zlotu 80-lecia Harcerstwa Wielkopolskiego w Poznaniu na Malcie.

Chorągiew była inicjatorem programu ZHP „Moje Ojczyzny”, który realizowany był w latach 1994–2000. Przy bardzo dużym udziale chorągwi odbył się także Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego „Gniezno 2000”.

W 2002 r. chorągiew obchodziła 90 lat harcerstwa w Wielkopolsce, jubileuszowym zlotem w Poznaniu na Malcie, a w 2012 zlotem z okazji 100-lecia harcerstwa w Wielkopolsce, który odbył się w Ostrowie Wielkopolskim. W 2002 r. Komenda Chorągwi Wielkopolskiej została wyróżniona statuetką „Dobosz Powstania Wielkopolskiego”, przyznawaną przez Zarząd Główny Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919^[1].

W dniach 15–17 lutego 2019 pod hasłem „W przyszłość, krokiem wolności” odbył się w Poznaniu Zlot Chorągwi Wielkopolskiej ZHP, zorganizowany z okazji 100-lecia powstania wielkopolskiego, z udziałem m.in. przewodniczącego ZHP hm. Dariusza Supła i naczelniczki ZHP hm. Anny Nowosad^[2].

Od wielu lat Chorągiew Wielkopolska współpracuje z wieloma organizacjami skautowymi świata, zrzeszonym w WOSM i WAGGGS.

Stan organizacyjny Chorągwi wynosił:

• 14 520 osób na dzień 1 stycznia 2004,
• 14 586 osób na dzień 1 stycznia 2006,
• 12 750 osób na dzień 1 stycznia 2008,
• 12 249 osób na dzień 1 stycznia 2009,
• 11 030 osób na dzień 31 grudnia 2010,
• 12 699 osób na dzień 1 października 2020.

• hm. Zbigniew Pilarczyk (19 maja 2006 – 11 grudnia 2010)
• hm. Grzegorz Olejniczak (11 grudnia 2010 – 8 listopada 2014)
• hm. Rafał M. Socha (od 8 listopada 2014, ponownie wybrany 17 listopada 2018 i 19 listopada 2022)

• phm. Walerian Sikorski (1920–1921)
• phm. Wincenty Wierzejewski (1921–1923)
• phm. Mieczysław Wasilewski (1923–1925)
• phm. Mieczysław Stabrowski (1925–1926)
• phm. Henryk Śniegocki (1926–1928)
• hm. Karol Stojanowski (1928 – marzec 1928)
• hm. Mieczysław Stabrowski (marzec-listopad 1928)
• hm. Karol Stojanowski (listopad 1928 – 1929)
• hm. Władysław Czaniecki (1929–1935)
• hm. Antoni Balcerek (1935–1939)
• hm. Franciszek Laurentowski (1939 – sierpień 1939)
• II wojna światowa – działalność konspiracyjna jako Szare Szeregi – Ul „Przemysław” (1939–1945)
• phm. Wincenty Zyffert (1945–1946)
• hm. Mieczysław Stabrowski (1946–1947)
• hm. Stefan Trzewikowski (1947 – 15 grudnia 1947)
• hm. Czesław Karcz (1947–1949)
• połączenie Chorągwi Harcerzy i Chorągwi Harcerek (1949)

• phm. Zofia Przybylska (1920)
• phm. Władysława Keniżanka (1921–1923)
• phm. Barbara Łazarewiczówna (1923)
• phm. Bożena Tucholska (1924–1925)
• Marcela Gosiecka (1925–1931)
• hm. Agnieszka Kossobudzka (1931–1932)
• hm. Wisława Szafranówna (1932–1933)
• hm. Alina Ratajczakowa (1933 – wrzesień 1933)
• hm. Włodzimira Antoszewska (1933–1934)
• phm. Ludmiła Borysówna (1934 – maj 1934)
• phm. Jadwiga Stasiewska (maj 1934 – listopad 1934)
• hm. Aniela Hołdzianka (1934–1938)
• phm. Stanislawa Kaplańska (1938–1939)
• hm. Zofia Pawłowska (1939 – sierpień 1939)
• II wojna światowa – działalność konspiracyjna
• hm. Seweryna Cieślarczyk (1945–1946)
• hm. Maria Fidler (1946-?)
• hm. Helena Tadeuszak (?–1949)
• połączenie Chorągwi Harcerzy i Chorągwi Harcerek (1949)

• hm. Czesław Karcz (1949–1950)
• bezprawne wcielenie ZHP w struktury Związku Młodzieży Polskiej (1950–1956)
• hm. Jan Wojtaszek (1957 – 15 marca 1957)
• hm. Franciszek Laurentowski (1957–1958)
• hm. Czesław Żakowski (1958–1962)
• hm. Jan Szajek (1962–1964)
• hm. Teresa Bloch (1964–1965)
• hm. Wiesław Bogusławski (1965–1970)
• hm. Bogdan Siciarz (1970–1974)
• hm. Ryszard Wosiński (1975–1981)
• hm. Andrzej Simon (1981–1985)
• hm. Włodzimierz Warchalewski (1985–1990)
• hm. Jacek Korzeniowski (1990–1991)
• hm. Jarosław Rura (1991 – 8 listopada 2014)
• hm. Tomasz Kujaczyński (8 listopada 2014 – 19 listopada 2022)
• hm. Maciej Siwiak (od 19 listopada 2022)

• Marian Pietrzykowski: Historia harcerstwa wielkopolskiego. T. 1, 1912–1920 – od skautingu do harcerstwa. Poznań: Związek Harcerstwa Polskiego. Chorągiew Wielkopolska. Komisja Historyczna, 2004. ISBN 83-914406-5-6. Brak numerów stron w książce
• Marian Pietrzykowski (red.): Historia harcerstwa wielkopolskiego. T. 3, Działalność konspiracyjna harcerstwa wielkopolskiego w latach 1939–1945. Poznań: Związek Harcerstwa Polskiego. Chorągiew Wielkopolska. Komisja Historyczna, 2009. ISBN 978-83-928009-0-3. Brak numerów stron w książce
• Michał Najgrakowski: Historia harcerstwa wielkopolskiego. T. 4, Powojenna odbudowa harcerstwa 1945–1950. Poznań: Związek Harcerstwa Polskiego. Chorągiew Wielkopolska. Komisja Historyczna, 2008. ISBN 978-83-914406-6-7. Brak numerów stron w książce