Chobot (roślina)
 Chobot bulwiasty | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
chobot |
| Nazwa systematyczna | |
| Apios Fabr. Sp. Pl., ed. 4. 3: 917 (1802), nom. cons.[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
A. americana Medikus[4] | |
Chobot[5] (Apios Fabr.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje 7[3]–8[6] gatunków. Dwa z nich (A. americana i A. priceana) rosną we wschodniej części Ameryki Północnej, a pozostałe we wschodniej Azji, z czego cztery są endemitami Chin[3][6]. Rośliny te rosną w formacjach trawiastych, zaroślowych i leśnych w miejscach wilgotnych – na mokradłach, nad rzekami i jeziorami[7]. Wyjątkową w skali rodziny cechą tych roślin jest obecność soku mlecznego w owocni strąków[8].
Nazwa naukowa utworzona została z greckiego słowa oznaczającego gruszkę w nawiązaniu do kształtu bulw chobotu bulwiastego A. americana[7]. Bulwy te były istotnym pożywieniem Indian Ameryki Północnej[8][7]. Mają słodki smak, spożywane były gotowane lub pieczone[9]. Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są także jako pastewne, lecznicze i ozdobne[7].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny o pnących pędach oraz krzewy o pędach wspinających się[7]. Z bulwami korzeniowymi[6].
- Liście
- Nieparzysto pierzasto złożone, zwykle z 5 lub 7 listkami, rzadziej z 3 lub 9. Przylistki drobne[6].
- Kwiaty
- Zebrane w wyrastające w szczytowej części pędu zagęszczone wiechy (stąd podobne do gron). Podsadki i przysadki są niewielkie i odpadające. Kielich jest zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z ząbkami krótszymi od rurki. Dwie górne łatki są zrośnięte, z trzech dolnych środkowy ząbek jest równowąski i długi, a boczne są krótkie. Korony motylkowe średniej wielkości i duże, jaskrawo czerwone lub czerwonopomarańczowe. Płatki o podobnej długości. Żagielek jest jajowaty lub kolisty, odgięty. Skrzydełka są krótsze od żagielka, skośnie jajowate. Łódeczka jest najdłuższa, zagięta na końcu, czasem zawinięta. Korona u A. carnea jest czerwona i osiąga ponad 5 cm długości. U innych gatunków jest krótsza, żółta zielonkawa lub purpurowa. Pręcików jest 10, z jednym wolnym i 9 zrośniętymi. Zalążnia z licznymi zalążkami jest niemal siedząca i naga. Jej górna część odgięta i zgrubiała. Szyjka słupka zwieńczona jest znamieniem[6].
- Owoce
- Strąki równowąskie, sierpowato wygięte, spłaszczone i dwudzielne na szczycie[6].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów plemienia Phaseoleae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)[10]. W obrębie plemienia zaliczany bywa do podplemienia Erythrininae[8], ale pozycja ta wydaje się błędna, analizy molekularne wskazują na jego siostrzaną pozycję dla podplemienia Kennediinae i plemienia Desmodieae[7].
- Wykaz gatunków[3]
- Apios americana Medik. – chobot bulwiasty[5]
- Apios carnea (Wall.) Benth. ex Baker
- Apios chendezhaoana (Y.K.Yang, L.H.Liu & J.K.Wu) B.Pan bis, X.L.Yu & F.Zhang
- Apios delavayi Franch.
- Apios fortunei Maxim.
- Apios macrantha Oliv.
- Apios priceana B.L.Rob.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-01-30] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-01-30] (ang.).
- ↑ a b c d Apios Fabr.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-01-30].
- ↑ Apios Fabr.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2024-01-30].
- ↑ a b Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 165.
- ↑ a b c d e f Ren Sa & Michael G. Gilbert, Apios Fabricius, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-30].
- ↑ a b c d e f G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 403. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ a b c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 224. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 141, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus Apios Fabr., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2024-01-30].