Castel del Monte
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Miejscowość |
15 km od Andrii |
| Architekt |
nieznany |
| Wysokość całkowita |
26 m |
| Ukończenie budowy |
I poł. XIII w. |
| Pierwszy właściciel | |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie Apulii  | |
Położenie na mapie Włoch  | |
 41°05′05″N 16°16′16″E/41,084722 16,271111
| |
| Strona internetowa | |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, II, III |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1996 |
Castel del Monte – zamek zbudowany w pierwszej połowie XIII w. przez cesarza Fryderyka II Hohenstaufa; uznawany za jedno z najdoskonalszych dzieł architektonicznych średniowiecza.
W 1996 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Nazwa
Nazwa zamku del Monte pochodzi od nazwy kościoła pobliskiego klasztoru benedyktyńskiego Santa Maria del Monte[1].
Historia
Castel del Monte znajduje się w Apulii w południowych Włoszech, pomiędzy Corato a Andrią[2]. Usytuowany na samotnym, niskim wzgórzu na wysokości ok. 540 m n.p.m.[3], jest doskonale widoczny nawet z dużych odległości. Jest to jedyny zamek w Apulii, który w pełni zachował swój oryginalny charakter[2].
Został wybudowany pod koniec pierwszej połowy XIII w. na polecenie cesarza Fryderyka II w ramach programu budowy fortyfikacji w południowej Italii i na Sycylii[2][a]. W ramach programu budowy umocnień, Fryderyk II wzniósł ok. 200 fortec i pałaców[4]. Surowość architektury zamku przypomina budowle cystersów, których wspierał Fryderyk II[4]. Zamek mógł być zaprojektowany przez cysterskiego architekta Philippe’a Chinarda[4].
Na potrzeby obronne zamek nie był wystarczająco duży – nie przetrwałby oblężenia[5]. O innym niż obronne przeznaczeniu zamku świadczy perfekcyjna geometria budowli[3] oraz znaczna odległość od jakichkolwiek miejsc czy szlaków strategicznych[6]. Niektórzy autorzy podają, że zamek został zbudowany dla cesarza jako zamek myśliwski do polowań z sokołami[4]. Z zewnątrz Castel del Monte prezentuje się jako forteca – ma masywne mury zewnętrzne, wieże w narożnikach, szczeliny strzelnicowe i bramy z bronami, lecz wewnątrz zamek miał wszelkie wygody domku myśliwskiego[2].
Po upadku Hohenstaufów Karol I Andegaweński (1226–1285) uwięził na zamku syna Manfreda (1232–1266) i zwolenników dworu niemieckiego[1]. Za panowania królowej Neapolu Joanny I (1326–1382) zamek wszedł w poczet dóbr królewskich[2]. Pod panowaniem hiszpańskim na początku XVI w. stał się lennem generała Gonzalo Fernándeza de Córdoba (1453–1515)[2]. W 1528 roku został zbombardowany przez wicehrabiego Lautrec Odeta de Foix (1485–1528), co spowodowało zniszczenia w jego murach zewnętrznych[2]. W XVII w. zamek pozostawał niezamieszkany i nie miał już wyposażenia wewnętrznego[2]. Marmurowe elementy wykończeniowe zostały zabrane przez Burbonów i wykorzystane w parku przy ich pałacu królewskim w Casercie[6].
Zamek zakupiło państwo włoskie w 1876 roku[2]. Budowlę uznano za zabytek i od 1879 roku poddano serii renowacji[2].
W 1996 roku zamek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[7].
Architektura
Castel del Monte charakteryzuje się surowością typową dla budowli cysterskich i zdradza wiele elementów architektury islamskiej[4]. Został zbudowany na planie ośmiokąta foremnego z ośmiokątnym dziedzińcem (o szerokości 18 metrów[8]) i ośmioma ośmiokątnymi wieżami (o średnicy 7,5 m[2])[4]. Zamek nie miał fosy[9].
Maksymalna wysokość zamku to 24,4 m[9] a maksymalna szerokość to 49,6 m[2]. Długość każdej ściany pomiędzy wieżami to 9,8 m a grubość muru zewnętrznego przy podłożu to 3 m[2].
Główne wejście do zamku znajduje się od strony Andrii i wykonane jest w stylu klasycznym z elementami gotyku[2]. Nadproże spoczywa na kolumnach z kapitelami z motywem roślinnym; nad wszystkim rozpięty jest ostry łuk, biegnący od lwów umieszczonych nad abakusami kolumn bocznych[9]. Wejście flankują dwa pilastry podtrzymujące gzyms z rodzajem frontonu[9]. Po przeciwnej stronie zamku znajdowało się wejście tylne[9].
Na parterze znajduje się sześć okrągłych okien z ambrazurami z różowej brekcji, a na piętrze osiem z ambrazurami z różnego rodzaju marmuru[9].
Na każdym piętrze, wokół dziedzińca rozmieszczonych jest osiem przechodnich pomieszczeń na planie trapezoidalnym[9]. Każde z pomieszczeń ma trzy sklepienia: nad środkową częścią na planie kwadratu – sklepienie krzyżowo-żebrowe, a nad pozostałymi sklepienia pseudokolebkowe[9]. Sklepienia komnat na pierwszym piętrze podtrzymują półkolumny o kapitelach z motywem roślinnym i bazach z różowej brekcji, a piętrze drugim – grupy trzech kolumn typu colonette z białego marmuru[9]. Ściany komnat wyłożone były płytami brekcji w kolorze koralowym lub pomalowane, by imitowały okładzinę[9]. Podłogi parteru wyłożone były mozaikami, z których zachowała się jedynie część ze stylizowanymi kwiatami[9].
Trzy z wież skrywały kręcone schody, w części znajdowały się toalety, a przeznaczenie innych nie jest znane[4].
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Jean Castex: Architecture of Italy. ABC-CLIO, 2008. ISBN 978-0-313-35087-0. [dostęp 2020-06-20]. (ang.).
- Colum Hourihane: The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture. OUP USA, 2012. ISBN 978-0-19-539536-5. [dostęp 2020-06-20]. (ang.).
- Mark M. Jarzombek, Vikramaditya Prakash: A Global History of Architecture. John Wiley & Sons, 2011. ISBN 978-0-470-90248-6. [dostęp 2020-06-20]. (ang.).
- Helen Nicholson: Medieval Warfare: Theory and Practice of War in Europe, 300–1500. Macmillan International Higher Education, 2003. ISBN 978-1-4039-4386-6. [dostęp 2020-06-20]. (ang.).
- Henri Stierlin: Zabytki architektury obronnej. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa. ISBN 83-60006-16-4. (pol.).
- UNESCO: Castel del Monte. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Włochy – tajemniczy Castel del Monte. [w:] turystyka.wp.pl [on-line]. 2014-05-06. [dostęp 2020-06-20]. (pol.).
