CSS-12
 Kokpit CSS-12 eksponowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Centralne Studium Samolotów |
| Konstruktor |
Leszek Dulęba |
| Typ |
pasażerski |
| Konstrukcja |
metalowa |
| Załoga |
2 |
| Historia | |
| Data oblotu |
22 listopada 1950 |
| Lata produkcji |
1950 |
| Wycofanie ze służby |
1960 |
| Liczba egz. |
1 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
2 × Argus As 411 |
| Moc |
580 KM (435 kW) |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
18,5 m |
| Długość |
12,75 m |
| Wysokość |
5 m |
| Powierzchnia nośna |
40,1 m² |
| Profil skrzydła |
trapezowy |
| Masa | |
| Własna |
3734 kg |
| Użyteczna |
1766 kg |
| Startowa |
5500 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
365 km/h |
| Prędkość przelotowa |
322 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
5,3 m/s |
| Pułap |
6440 m |
| Zasięg |
600 km |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 10 + 2 | |
| Rzuty | |
| |
CSS-12 – polski dwusilnikowy 10-miejscowy (+ 2 osoby załogi) samolot pasażerski przeznaczony do komunikacji krajowej. Był on pierwszym całkowicie metalowym samolotem zbudowanym w Polsce po II wojnie światowej.
Projekt samolotu został opracowany w Centralnym Studium Samolotów PZL w Warszawie w 1948 r. przez Leszka Dulębę. Samoloty miały być napędzane dwoma poniemieckimi silnikami Argus As 411 o mocy startowej 580 KM (435 kW) każdy, których sporo po wojnie znajdowała się w Polsce.
Wyposażenie samolotu, jak przyrządy pokładowe, podwozie czy instalacja hydrauliczna miały być sprowadzone z Francji, ale wskutek ograniczenia stosunków handlowych z tym krajem konstruowanie samolotu znacznie się przeciągnęło, gdyż projekty tych zespołów w kraju zajęły sporo czasu.
Pierwszy oblot prototypu dokonał w dniu 22 listopada 1950 r. pilot fabryczny Ludwik Lech. Próby fabryczne w locie przeprowadzono w WSK Okęcie. Wkrótce próby samolotu przerwano w związku z przeprowadzoną reorganizacją przemysłu lotniczego, który cały został zaangażowany w produkcję seryjną licencji radzieckiego myśliwca odrzutowego Lim-1 (MiG-15), a w latach 1954–1960 Lim-2 (MiG-15bis) i Lim-5 (MiG-17) oraz rozwiązaniem CSS.
Samolot był dwukrotnie poddany próbom statycznym w Zakładzie Wytrzymałości Instytutu Lotnictwa w Warszawie pod kierunkiem szefa tego Zakładu Tadeusza Chylińskiego w 1951 r., a następnie – po modernizacji usterzenia w latach 1955–1956 była przeprowadzona próba statyczna jego wersji rozwojowej, oznaczonej MD-12.
Płatowiec CSS-12 okazał się udanym samolotem. Miał dobre osiągi i prawidłowy pilotaż oraz wszelkie cechy współczesnego samolotu komunikacyjnego, co było dobrą przesłanką do uruchomienia produkcji seryjnej, jednak krajowe zapasy silników Argus 411 zostały przejęte przez władze sowieckie, czego następstwem była decyzja o rezygnacji z produkcji seryjnej tych samolotów.
Bibliografia
- Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2017, s. 852. ISBN 978-83-7339-166-6 oraz Tom 2 ISBN 978-83-7339-167-3
- Jerzy Świdziński. CSS-12. Lekki samolot komunikacyjny. „Skrzydlata Polska”. 44/1955, s. 8-9, 13 listopada 1955. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.