Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie jędrzejowskim. Zobacz też: Brzegi.

Brzegi

wieś
Neogotycki kościół w Brzegach; obok XIX-wieczna murowana dzwonnica
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	jędrzejowski
Gmina	Sobków
Wysokość	215 m n.p.m.
Liczba ludności (2020)	550[2]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-305[3]
Tablice rejestracyjne	TJE
SIMC	0270194[4]
Położenie na mapie gminy Sobków Brzegi
Położenie na mapie Polski Brzegi
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Brzegi
Położenie na mapie powiatu jędrzejowskiego Brzegi
50°44′25″N 20°24′12″E/50,740278 20,403333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Brzegi – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Sobków^[4][5].

Na wschodnich krańcach wsi przebiega droga krajowa nr 7.

• Osada istniała tutaj już w czasach kultury łużyckiej, o czym świadczy odkryte na terenie dzisiejszej miejscowości cmentarzysko liczące około 60 grobów, oraz odkopanie cmentarzyska z grobami kloszowymi.
• Lata 1166–1167 to najwcześniejsza pisemna wzmianka o osadzie, kiedy to Janik z Brzeźnicy, biskup wrocławski (późniejszy arcybiskup gnieźnieński, oraz Gedko (biskup krakowski) dziesięcinę m.in. z Brzegów przeznaczyli na rzecz klasztoru jędrzejowskiego^[6]
• W 1221 osada ponownie wspomniana jako położona w zasięgu grodu krakowskiego, w kasztelanii czechowskiej, prepozyturze wiślickiej
• Pod koniec XIII wieku Brzegi znalazły się w ręku księcia sandomierskiego Władysława Łokietka
• Za czasów Długosza Brzegi występują jako dobra koronne, a dziesięcinę pobierało biskupstwo krakowskie
• W 1610 dzierżawę Brzegi przejmuje Stanisław Branicki herbu Gryf, następnie kolejno dzierżawcami są Potoccy, Tarłowie i jako ostatni przed upadkiem I RP osadę dzierżawił Wojciech Kluczewski herbu Jasieńczyk
• Po rozbiorach miejscowość znalazła się w zaborze austriackim. W 1809 tereny te zostały włączone w skład Księstwa Warszawskiego, a w 1815 na mocy kongresu wiedeńskiego do Królestwa Polskiego.
• W I poł. XX w. ze względu na znaczenie historyczne osady w Brzegach powstaje siedziba gminy w powiecie jędrzejowskim, aż do czasów kolejnej reformy administracyjnej

W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brzegi, po jej zniesieniu w gromadzie Miąsowa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

• Kościół parafialny pw. św. Mikołaja projektu Henryka Marconiego, wybudowany w latach 1845–1862, zniszczony w 1954 pożarem i w latach 60. XX w. odbudowany.; wnętrze zdobi barokowy ołtarz z I poł. XVIII w., a w nim obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII w.; przykościelna murowana dzwonnica wzniesiona w 3 ćwierci XIX w.
• Budynek plebanii po raz pierwszy opisany dopiero w 1822 (wcześniejsze dzieje nieznane), na plebanię zaadaptowany ok. 1900
• Zespół dworski z przełomu XIX/XX w., wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.149/1-4 z 26.04.1977)^[7]:
  • dwór drewniany z 1846 r., przebudowany w 1900 r.
  • park z I połowy XIX w.
  • spichlerz z I połowy XIX w.
  • lamus z I połowy XIX w.

Dane z 31 grudnia 2013 r.^[8]:

• Brzegi Dolne, Brzegi Górne