Borowiec dęty
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
borowiec dęty |
Nazwa systematyczna | |
Suillus cavipes (Opat.) A.H. Sm. & Thiers Monogr. North Amer. Species Suillus: 30 (1964) |
Borowiec dęty, maślak dęty[1] (Suillus cavipes (Opat.) A.H. Sm. & Thiers) – gatunek grzybów z rodziny maślakowatych (Suillaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji: Suillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1836 r. Wilhelm Opatowski nadając mu nazwę Boletus cavipes. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1964 r. A.H. Sm. & Thiers, przenosząc go do rodzaju Suillus[2].
- Boletinus cavipes (Opat.) Kalchbr. 1867
- Boletinus cavipes f. aureus (Rolland) Singer 1938
- Boletinus cavipes var. aureus Rolland 1888
- Boletinus porosus (Berk.) Peck
- Boletopsis cavipes (Opat.) Henn., in Engler & Prantl 1900
- Boletus cavipes Opat. 1836
- Boletus porosus (Berk.) Sacc. 1891
- Euryporus cavipes (Opat.) Quél. 1886
- Paxillus porosus Berk. 1847[3].
Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r., wcześniej używała też nazwy borowik pustotrzonowy, Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę borowiczak dęty[4]. Wszystkie te nazwy są niespójne z nazwą naukową, według Index Fungorum gatunek ten bowiem należy obecnie do rodzaju Suillus (maślak). W internetowych atlasach grzybów opisywany jest jako maślak dęty[5]. Nazwę maślak dęty rekomenduje też Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała w 2021 r.[6]
Morfologia
4–12 cm średnicy, początkowo półkolisty lub stożkowaty, z wiekiem płaski z małym garbkiem pośrodku. Początkowo ma brzeg podwinięty, później ostry. Cały pokryty jest drobnymi, ciemniejszymi kosmkami i jest pilśniowato łuskowaty. Kolor od żółtobrązowego przez czerwonobrązowy do brązowego[7].
Krótkie, nieco zbiegające na trzon. Pory bardzo duże, promieniście wydłużone w kolorze od żółtego do żółtooliwkowego. Nie zmieniają koloru. za młodu okryte są białawą osłoną[7].
Wysokość 4–10 cm, grubość 1–2 cm, walcowaty, dołem zgrubiały, pusty. Barwy tej samej co kapelusz lub jaśniejszy. W górnej części z białawym pierścieniem[7].
W kapeluszu żółtawy, gąbczasty, w trzonie biały i bardziej zwarty. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu. Zapach przyjemny, smak nieco kwaśny, u starszych okazów gorzkawy[7].
Oliwkowożółtawy. Zarodniki elipsoidalno-wrzecionowate, o rozmiarach 7–19 × 3–4 μm[8].
Występowanie i siedlisko
W piśmiennictwie naukowym podano ponad 80 jego stanowisk w Polsce[9]. Częściej występuje w górach[7]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii grzybów rzadkich (R)[10].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje wyłącznie pod modrzewiami, z którymi tworzy mikoryzę[9].
Znaczenie
- W latach 1995–2004 gatunek był objęty ochroną częściową, od roku 2004 podlegał ochronie ścisłej, a od 2014 ponownie jest pod ochroną częściową[9].
- Jest jadalny, choć zwykle nisko się ceni jego walory smakowe.
Przypisy
- ↑ Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2018-11-15] .
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
- ↑ Grzybland. Maślak dęty [online] [dostęp 2013-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-05] .
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Polskie Towarzystwo Mykologiczne, 6 października 2022 .
- ↑ a b c d e Pavol Škubla , Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .
- ↑ a b c Anna Kujawa , Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska , Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .