Bonikowo
| wieś | |
 Kościół św. Mikołaja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
517 |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-000[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PKS |
| SIMC |
0371498 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościańskiego  | |
 52°07′25″N 16°37′51″E/52,123611 16,630833[1]
| |
Bonikowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan[3]. Bonikowo reprezentuje typ wsi-ulicówki[4].
Położenie
Bonikowo jest położone w dolinie Obry, w pobliżu Kanału Kościańskiego i Kanału Mosińskiego[5]. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 308 oraz linia kolejowa z Kościana do Grodziska Wielkopolskiego (przystanek Bonikowo)[5], użytkowana jedynie turystycznie.
Historia
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od początku XIV wieku. Wymieniona pierwszy raz w łacińskim dokumencie z 1310 jako Bonikowo, 1400 Bonicowo, 1404 Banicowo, 1408 Bronicowo, 1440 Kunikowo, 1504 Bonykowo, 1507 Bonykow, 1510 Bronykowo, 1564/65 Bunikowo, 1571 Bunkowo[6][7].
Okolice miejscowości były jednak zasiedlone wcześniej niż odnotowały to najstarsze zachowane zapisy historyczne. Archeolodzy odkryli grodzisko wklęsłe z fosą rozdzieloną wałem, dwukrotnie rozszerzane z początku VI wieku funkcjonujące do wieku XI w., które leżało w dolinie Obry na piaszczystej kępie wśród łąk ok. 2 km na zachód od Bonikowa, oraz osady z VI-X w. na północ od tego grodziska[6].
Wieś początkowo była własnością mieszczan kościańskich, później szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej, a ostatecznie stała się wsią królewską należącą do królów polskich. W 1530 leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. Od 1419 była siedzibą własnej parafii, a w 1510 leżała w dekanacie Kościan[6][7][8][7].
Dokument z 1310 transumowany w 1446 mówi o tym, że mieszczanin Konrad z Bonikowa był świadkiem w procesie w Kościanie. W 1400 odnotowano Wyszaka Gryżyńskiego z Bonikowa, który toczył proces w sprawie Dziersława z Sepna o zabójstwo kmiecia. Wyszak był właścicielem majętności we wsi Bonikowo. W 1400 zapowiedział przez woźnego sądu ziemskiego swoje dziedziny w tym m.in. w Bonikowie. W 1404 Staszek Mikuszewski z Mikoszek stawia przed sadem świadków przeciwko Michałowi kmieciowi z Bonikowa w sprawie o podział bydła. W 1426 ponownie odnotowano bonikowskich kmieci Przycha, Mikołaja, Hanczela i Łukasza, których oskarżono o wejście do lasu biskupiego[6].
W 1440 miejscowość odnotowano jako wieś królewską. W tym roku król polki Władysław III Warneńczyk zapisał Łukaszowi z Górki podczaszemu poznańskiemu oraz staroście kościańskiemu 1000 grzywien na mieście Kościan oraz wsiach Kurza Góra, Bonikowo, Nacław, Sierakowo i Czarnkowo. W 1504 wieś leżała w dobrach królewskich Bonikowo w tenucie kościańskiej[6].
Wieś odnotowano w historycznych rejestrach poborowych. W 1530 pobrano podatki z 14 łanów osiadłych oraz z karczmy. W 1563 pobór miał miejsce z 23 łanów, 0,5 kwarty, karczmy (druga karczma była opuszczona) oraz 5 komorników. W latach 1564–1565 w Bonikowie odnotowano 23 ślady osiadłe, z których płacono czynsz po 2 floreny 21 denarów. Z kolejnych 20 śladów płacono natomiast po jednej ćwiertni owsa oraz z 6 półśladów po 3 wiertele, jednej ćwiertni chmielu, po 4 kapłony oraz 30 jaj, owsa „leśnego” na św. Marcina oddawano 22 ćwiertnie. Chłopi mieli pracować wtedy, kiedy im kazano. We wsi było 5 zagrodników, którzy płacili czynsz po 9 groszy 9 denarów. Odnotowano także dwie karczmy. W 1580 miał miejsce pobór z 17 łanów oraz 3 komorników[6].
Wieś królewska starostwa kościańskiego, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[9].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815–1848) miejscowość wzmiankowana jako Bonikowo należała do wsi większych w ówczesnym powiecie kościańskim rejencji poznańskiej[10]. Bonikowo należało do okręgu kościańskiego tego powiatu i stanowiło siedzibę majątku Bonikowo, który należał wówczas do Anzelma Chłapowskiego[10].
Pod koniec XIX wieku dominium składające się z Bonikowa, Starej Kurzej Góry, Gurostwa i folwarku Tamborowo należało do Stefana Chłapowskiego[8].
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bonikowo, po jej zniesieniu w gromadzie Kiełczewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego[5].
Zabytki i atrakcje turystyczne
- szachulcowy kościół św. Mikołaja z 1785 roku z zabytkowym wyposażeniem, kryty gontem[4][11]
- zabytkowy krajobrazowy park pałacowy z poł. XIX wieku o powierzchni 8,3 ha[4][11]. W drzewostanie m.in. kasztanowce, dęby i białodrzew[5]
- spichlerz folwarczny z III ćw. XIX wieku[11]
- grodzisko pierścieniowate (na łąkach 2 km na zachód od Bonikowa), wzmocnione wałami, zamieszkałe według badań między IX a XI wiekiem[4].
Przez Bonikowo przebiega znakowany żółty szlak pieszy[5].
Gospodarka
Na skraju wsi znajduje się m.in. wytwórnia mas bitumicznych oraz żwirownia[5].
Podziemny magazyn gazu „PMG Bonikowo” firmy PGNiG objętości 200 mln metrów sześciennych znajduje się w pobliżu Kokorzyna.
Demografia
Według spisu urzędowego z 1837 roku Bonikowo liczyło 337 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 28 dymów (domostw)[10].
Pod koniec XIX wieku Bonikowo liczyło 15 domów i 119 mieszkańców.
Liczba mieszkańców miejscowości w poszczególnych latach[12]:
| Rok | Ilość mieszkańców |
|---|---|
| 1837 | 337 |
| 1998 | 435 |
| 2002 | 478 |
| 2009 | 477 |
| 2011 | 499 |
| 2021 | 517 |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 8120
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 80 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 123, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-10-29].
- ↑ a b c d Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 344. ISBN 83-7079-589-7.
- ↑ a b c d e f Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
- ↑ a b c d e f Chmielewski 1982 ↓, s. 88-89.
- ↑ a b c Bonikowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 197.
- ↑ a b Bonikowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 306.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 243.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 209.
- ↑ a b c Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 84. [dostęp 2014-10-29].
- ↑ Wieś Bonikowo (wielkopolskie) » mapy, GUS, nieruchomości, regon, kod pocztowy, atrakcje, edukacja, kierunkowy, demografia, zabytki, tabele, statystyki, linie kolejowe, liczba ludności, drogi publiczne [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-17] (pol.).
Bibliografia
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A–H), hasła „Bonikowo”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 88-89. ISBN 83-04-00938-2.
Linki zewnętrzne
